Wat is DNA-onderzoek bij kanker?

Krijg je DNA-onderzoek omdat je kanker hebt? Dat betekent dat je arts meer wil weten over het DNA van de tumor. DNA-onderzoek kan nodig zijn om bijvoorbeeld de juiste behandeling te kiezen. Of om vast te stellen welke kankersoort je hebt.  

Kanker ontstaat door fouten in het DNA. Met het DNA-onderzoek kan de arts fouten in het DNA van de tumor opsporen. 

De arts gebruikt meestal geen DNA-onderzoek om vast te stellen óf je kanker hebt. Daarvoor krijg je andere onderzoeken, zoals een echo of scan. En meestal ook onderzoek van een stukje weefsel onder de microscoop.

Lees op deze pagina over:

• Wat heeft DNA met kanker te maken?
• DNA-onderzoek voor de behandeling
• DNA-onderzoek naar erfelijke kanker
• DNA-onderzoek voor de diagnose
• DNA-onderzoek voor een nieuwe behandeling (trial)

En over:

• Waarom krijg ik geen DNA-onderzoek?
• Hoe gaat DNA-onderzoek bij kanker: sequencing
• Uitslag DNA-onderzoek

Wat heeft DNA met kanker te maken?

Het DNA is je erfelijk materiaal. Soms ontstaan er één of meer fouten in het DNA. Bij sommige fouten stoppen de cellen niet met groeien. Ze blijven zich delen, ook als er al genoeg cellen zijn. Zo kan een tumor ontstaan.

Een fout in het DNA heet ook wel een DNA-afwijking, fout in een gen of genmutatie.

Lees verder over DNA en genen.

DNA-onderzoek voor de behandeling

Heb je kanker en krijg je DNA-onderzoek van de tumor? Dan is dat bijvoorbeeld omdat de arts DNA-informatie nodig heeft om een behandeling te kiezen.

Bij een aantal kankersoorten kan de tumor een of meer DNA-afwijkingen hebben waardoor een behandeling mogelijk is met doelgerichte therapie of immunotherapie. En soms kan DNA-onderzoek voorspellen of een behandeling met chemotherapie wel of niet werkt.

DNA-onderzoek naar erfelijke kanker

Een andere reden voor DNA-onderzoek is om te zien of de kanker erfelijk is. Sommige mensen hebben door een erfelijke oorzaak een grotere kans op kanker. Dat heet ‘erfelijke aanleg voor kanker’. Dit DNA-onderzoek gebeurt meestal in DNA uit bloed.

Lees verder over DNA-onderzoek bij een erfelijke aanleg.

DNA-onderzoek voor de diagnose

Soms is niet helemaal duidelijk welke kankersoort je precies hebt. Bijvoorbeeld als je een erg zeldzame tumor hebt. Of als je uitzaaiingen hebt terwijl niet bekend is waar de uitzaaiingen vandaan komen. Dan is het onduidelijk waar de kanker bij jou is ontstaan. Dat heet: primaire tumor onbekend of PTO.

Je arts kan dan DNA-onderzoek van de kankercellen laten doen om te achterhalen waar de kanker is ontstaan. Dit komt niet vaak voor. Meestal wordt dit onderzocht met de methode whole genome sequencing (WGS). Bij WGS wordt het hele DNA van de tumor onderzocht.

DNA-onderzoek voor een nieuwe behandeling (trial)

Heb je kanker en kun je geen standaardbehandeling krijgen? Ook dan krijg je soms DNA-onderzoek van de tumor. Met de uitkomst kijkt je arts of je kunt meedoen aan onderzoek naar een nieuwe behandeling (trial).

Zoals:

• Om te kijken of je een medicijn kunt krijgen dat nog in ontwikkeling is. Want voor sommige DNA-afwijkingen is een behandeling mogelijk waar nog onderzoek naar wordt gedaan.
• Om te kijken of je een medicijn kunt krijgen dat eigenlijk bedoeld is voor een andere kankersoort. Want soms heb je een DNA-afwijking, die ook bij andere kankersoorten voorkomt en waarvoor een behandeling bestaat. Dan kun jij misschien ook die behandeling krijgen. Bijvoorbeeld door mee te doen aan de DRUP-studie.

Aanwijzing voor mogelijk erfelijke aanleg

Soms krijg je DNA-onderzoek in de tumor voor het bepalen van de diagnose of de behandeling, maar blijkt daaruit dat de kanker misschien erfelijk is. Als dit bij jou zo is, krijg je een verwijzing naar een klinisch geneticus. Een klinisch geneticus is een arts met veel verstand van erfelijkheid en erfelijke ziekten.

Waarom krijg ik geen DNA-onderzoek?

Niet iedereen met kanker krijgt DNA-onderzoek. Wil je weten waarom jij geen DNA-onderzoek krijgt? Dit kun je het best aan je eigen arts vragen.

Hieronder lees je een aantal redenen om geen DNA-onderzoek te doen.

• Meestal is de reden dat de uitkomst van het DNA-onderzoek geen invloed heeft op je behandeling:
  • Als je alleen een operatie en/of bestraling krijgt, is vaak geen DNA-onderzoek nodig.
  • Er zijn veel verschillende DNA-afwijkingen. Bij sommige kankersoorten kun je een DNA-afwijking hebben waarvoor nog geen behandeling bestaat. Daarom heeft bij sommige soorten kanker DNA-onderzoek geen zin.
• Als er geen aanwijzing is dat de kanker erfelijk is, krijg je geen DNA-onderzoek naar erfelijkheid.

Hoe gaat DNA-onderzoek bij kanker?

Voor DNA-onderzoek heeft de arts kankercellen nodig. Die kankercellen haalt de arts bijvoorbeeld uit de tumor zelf. Meestal hoef je daarvoor niet opnieuw naar het ziekenhuis, maar gebruikt de arts weefsel dat bij een biopt of de operatie is weggehaald.

DNA-onderzoek met sequencing

In het laboratorium kijkt de patholoog naar het tumorweefsel. Uit een stukje van de tumor wordt het DNA gehaald. De code (volgorde) van het DNA wordt dan vergeleken met die van DNA uit gezond weefsel.

In een tumor zitten namelijk fouten in het DNA, bijvoorbeeld in de volgorde van de code. Daardoor is de kanker ontstaan. DNA-onderzoek naar de volgorde van de DNA-code heet sequencing.

Er zijn verschillende vormen van sequencing:

• next generation sequencing van genpanels. Een genpanel heet ook wel een genenpanel of een genpakket.
• whole exome sequencing
• whole genome sequencing 

Lees verder over hoe DNA-onderzoek gaat (sequencing).

Uitslag DNA-onderzoek

Als de uitslag van het DNA-onderzoek van de tumor binnen is, hoor je die van je arts. Meestal duurt het 2 tot 3 weken tot de uitslag binnen is. Je hoort ook van je arts wat de uitslag voor jou en je behandeling betekent.