Woordenboek kanker

Deze informatie is gecontroleerd door deskundigen.

Naar colofon
Opslaan

Een woord dat je niet kent? Wij leggen het uit.

Aambei

Uitstulping of bobbeltje in de buurt van de anus dat kan jeuken. Het bestaat uit opgezette bloedvaten en bloedt snel.

Synoniem van: hemorroïde

Aarskloof

Kloofje of scheurtje in de anus.

Synoniem van: anale fissuur, anusscheurtje

Abces

Holte met pus of etter.

Abdomen

Buik.

Synoniem van: buikholte

Accumulatie

Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.

Synoniem van: metabole activiteit

Achtergrondaankleuring

Bij een MRI-scan en CT-scan kan contrastmiddel gebruikt worden. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. De kleur van een tumor is duidelijker dan de kleur van het gezonde weefsel. De kleur van het gezonde weefsel heet achtergrondaankleuring.

Adenocarcinoom

Kanker die ontstaat in de slijmvliezen. Of in cellen die hormonen maken.

Synoniem van: klierkanker

Adenoom

Goedaardige tumor van de kliercellen. Het is geen kanker.

Adenosarcoom

Kwaadaardige tumor. Het is een combinatie van 2 soorten kankercellen: een adenocarcinoom en een sarcoom.

Ader

Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.

Synoniem van: vena, vene

Adhesie

Verklevingen.

Synoniem van: synechiae

Adjuvante therapie

Een extra behandeling, meestal na een operatie. Het doel is om kankercellen die niet te zien zijn te doden. Daardoor is de kans op terugkeer van kanker kleiner.

Adnex

De organen die bij de baarmoeder horen, in dit geval eierstok en eileider

Afdalende dikke darm

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. Het laatste deel van de dikke darm heet colon descendens.

Synoniem van: colon descendens

Afdeling klinische genetica

Afdeling in het ziekenhuis voor onderzoek en voorlichting over erfelijkheid van ziektes.

Afsluiting van een longslagader

Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.

Synoniem van: longembolie

Afstandsmetastasen

Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: uitzaaiingen op afstand

Afsterven

Dood van weefsel of van cellen.

Synoniem van: necrose

Afwachtend beleid

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: expectatief beleid, waakzaam wachten, wait and see, watchful waiting

Afwijkende cellen

Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.

Synoniem van: atypische cellen

Afwijkend weefsel

Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.

Synoniem van: laesie

Aging males symptoms

Vragenlijst over de oudere man.

Alopecia

Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.

Synoniem van: kaalheid

AMS

Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.

Synoniem van: arteria mesenterica superior, bovenste darmslagader

Anaal

Via de anus.

Anafylactische reactie

Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.

Synoniem van: anafylaxie

Anafylaxie

Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.

Synoniem van: anafylactische reactie

Anale fissuur

Kloofje of scheurtje in de anus.

Synoniem van: aarskloof, anusscheurtje

Analgeticum

Medicijn tegen de pijn.

Synoniem van: pijnstillers

Anamnese

De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.

Synoniem van: voorgeschiedenis, ziektegeschiedenis

Anastomose

Plek waar verschillende delen van de darm aan elkaar zijn vastgemaakt, na een operatie.

Synoniem van: naad

Anemie

Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.

Synoniem van: bloedarmoede

Angiogeneseremmer

Medicijnen die ervoor proberen te zorgen dat er geen nieuwe bloedvaten naar de tumor ontstaan. Zo kan de tumor minder hard groeien.

Angioinvasie

De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.

Synoniem van: bloedvatinvasie

Anorectale overgang

Plek aan het eind van de darmen. Hier stopt de endeldarm en begint het anale kanaal. Het anale kanaal zijn de laatste paar centimeters voor de anus.

Anterieur

Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.

Synoniem van: anticus

Anti-emetica

Medicijnen tegen misselijkheid en overgeven.

Synoniem van: antibraakmiddelen

Anti-hormonale therapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: endocriene therapie, hormonale behandeling, hormonale therapie, hormoontherapie

Antibraakmiddelen

Medicijnen tegen misselijkheid en overgeven.

Synoniem van: anti-emetica

Anticus

Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.

Synoniem van: anterieur

Anus

Poepgat.

Anusscheurtje

Kloofje of scheurtje in de anus.

Synoniem van: aarskloof, anale fissuur

Aorta

Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.

Synoniem van: lichaamsslagader

Aortabifurcatie

Splitsing van de aorta (lichaamsslagader) in de grote slagaders die naar de benen gaan.

Apicaal

Top of punt van een weefsel of orgaan.

Synoniem van: puntje

Architectuurverstoring

Op de mammografie is te zien dat het weefsel niet overal hetzelfde is. Dit kan optreden na een operatie of bij kanker. De arts haalt bij twijfel weefsel weg en laat dit verder onderzoeken.

Artefact

Een onduidelijk beeld. Bijvoorbeeld bij een scan of röntgenfoto. Het laat iets zien dat er in het echt niet is.

Arteria

Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.

Synoniem van: arterie, slagader

Arteria iliaca interna

Slagader die bloed brengt naar de onderbuik.

Arteria mesenterica inferior

Dit bloedvat gaat naar de onderste delen van de dikke darm en naar de endeldarm.

Synoniem van: onderste darmslagader

Arteria mesenterica superior

Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.

Synoniem van: AMS, bovenste darmslagader

Arteria rectalis superior

Slagader die bloed brengt naar de endeldarm. Een aftakking van de onderste darmslagader.

Arterie

Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.

Synoniem van: arteria, slagader

Artralgie

Pijn in een gewricht.

Synoniem van: gewrichtspijn

Arts voortplantingsgeneeskunde

Een arts die gespecialiseerd is in de voortplanting en de vruchtbaarheid.

Synoniem van: fertiliteitsarts

Ascites

Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.

Synoniem van: buikvocht, waterbuik

Aspecifiek

Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.

Synoniem van: atypisch

Asthenie

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: krachtsvermindering, zwakte

Asymmetrie

Als links en rechts niet hetzelfde zijn. Bijvoorbeeld de linkerarm is sterker dan de rechterarm.

Atypisch

Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.

Synoniem van: aspecifiek

Atypische cellen

Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.

Synoniem van: afwijkende cellen

Avastin

Een medicijn waardoor de tumor stopt met groeien. Het is een behandeling bij kanker. Artsen noemen dit doelgerichte therapie.

Synoniem van: bevacizumab

Axilla

Oksel.

Synoniem van: okselholte

Axillair

In de oksel

Baarmoederkanker

Kanker in de baarmoeder. De kanker ontstaat meestal in het baarmoederslijmvlies, maar kan ook in de spierlaag ontstaan.

Synoniem van: corpuscarcinoom, endometriumcarcinoom, uteruscarcinoom

Baarmoederverwijdering

Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.

Synoniem van: hysterectomie, uterusextirpatie

Basaal

Aan de basis of op het laagste niveau.

BBPS

Score die aangeeft hoe schoon darmen zijn na een darmspoeling. Loopt van 0 tot 9. Hoe hoger het cijfer, hoe schoner de darmen.

Synoniem van: Boston Bowel Preparation Scale

Beenmergsuppressie

Het beenmerg wordt onderdrukt en kan geen bloedcellen meer aanmaken. Het is een bijwerking van sommige behandelingen bij kanker.

Behandelplan

In het behandelplan staat welke behandeling het meest geschikt is voor de patiënt.

Beiderzijds

Aan beide kanten. Bijvoorbeeld aan allebei de kanten van het lichaam, zowel links als rechts.

Synoniem van: bilateraal

Bekkenbodemfysiotherapeut

Fysiotherapeut voor mensen met problemen in het bekken, de lage rug, de buik en de bekkenbodem.

Synoniem van: bekkenfysiotherapeut

Bekkenbodemspier

Spier in de onderbuik. De spier is onderdeel van de bekkenbodem.

Synoniem van: levator ani

Bekkenfysiotherapeut

Fysiotherapeut voor mensen met problemen in het bekken, de lage rug, de buik en de bekkenbodem.

Synoniem van: bekkenbodemfysiotherapeut

Benauwdheid

Moeite met ademen.

Synoniem van: dyspnoe, kortademigheid

Benigne

Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.

Synoniem van: goedaardig

Bestraling

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: radiotherapie, RT, RTx

Bestralingsarts

Een arts die bestraling geeft.

Synoniem van: radiotherapeut, radiotherapeut-oncoloog

Bestralingsschade

Schade aan het lichaam door de bestraling.

Synoniem van: radiatieschade

Best supportive care

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: BSC, supportive care

Bevacizumab

Een medicijn waardoor de tumor stopt met groeien. Het is een behandeling bij kanker. Artsen noemen dit doelgerichte therapie.

Synoniem van: avastin

Bevolkingsonderzoek

Landelijk onderzoek om kanker zo vroeg mogelijk te ontdekken. Het gaat om borstkanker, darmkanker en baarmoederhalskanker. Per onderzoek krijgt een deel van de bevolking een uitnodiging om mee te doen.

Bilateraal

Aan beide kanten. Bijvoorbeeld aan allebei de kanten van het lichaam, zowel links als rechts.

Synoniem van: beiderzijds

Biopsie

Onderzoek waarbij de arts een klein stukje weefsel weghaalt. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek.

Synoniem van: biopt

Biopt

Het stukje weefsel dat de arts weghaalt op de plek van de afwijking.

Synoniem van: biopsie

Bisfosfonaat

Medicijn tegen botontkalking.

Blaaskatheter

Een slangetje dat via de plasbuis in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak.

Synoniem van: urinekatheter

Blaasontsteking

Ontsteking van de blaas.

Synoniem van: cystitis

Blanco

Leeg of schoon.

Bloedarmoede

Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.

Synoniem van: anemie

Bloeduitstorting

Een blauwe plek.

Synoniem van: hematoom

Bloedvatinvasie

De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.

Synoniem van: angioinvasie

Borderlinetumor

De afwijkende cellen zitten op de grens tussen goedaardig en kwaadaardig.

Boston Bowel Preparation Scale

Score die aangeeft hoe schoon darmen zijn na een darmspoeling. Loopt van 0 tot 9. Hoe hoger het cijfer, hoe schoner de darmen.

Synoniem van: BBPS

Botdichtheidsmeting

Onderzoek naar de hoeveelheid kalk die in de botten zit en of iemand botontkalking heeft. Zo kan de arts zien hoe sterk de botten zijn. Het onderzoek gebeurt met een lage dosis röntgenstraling.

Botontkalking

Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.

Synoniem van: broze botten, osteoporose

Botscan

Onderzoek met een radioactieve stof waarbij de arts alle botten kan zien. Met het onderzoek kan de arts bijvoorbeeld uitzaaiingen opsporen.

Synoniem van: skeletscintigrafie

Bovendruk

De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: systolische bloeddruk

Bovenste darmslagader

Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.

Synoniem van: AMS, arteria mesenterica superior

Brachytherapie

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: inwendige bestraling, inwendige radiotherapie

BRAF-mutatie

Een mutatie in een gen, het BRAF-gen. Het hebben van deze afwijking bepaalt soms of een medicijn wel of niet werkt.

Broze botten

Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.

Synoniem van: botontkalking, osteoporose

Bruin-vet-inactivatie

De arts geeft voor een PET-CT-scan een medicijn om het bruine vet minder actief te maken. Dit kan nodig zijn als iemand veel bruin vet heeft. Veel vet verstoort soms het beeld van de PET-CT-scan.

BSC

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: best supportive care, supportive care

Buikholte

Buik.

Synoniem van: abdomen

Buikvlies

Vlies aan de binnenkant van de buikholte. Het zit om bepaalde organen heen.

Synoniem van: peritoneum

Buikvocht

Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.

Synoniem van: ascites, waterbuik

Buismaag

Een nieuwe slokdarm. Bijvoorbeeld als bij slokdarmkanker de slokdarm is weggehaald. De arts maakt dan van een deel van de maag een buis die als slokdarm gaat werken.

Cachexie

Heel erge vermagering. Meestal komt dat door een ernstige ziekte, zoals kanker.

CaD

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: calci chew, calciumcarbonaat, calecalciferol

Caecum

Het eerste deel van de dikke darm. Het ligt rechtsonder in de buik.

Calci chew

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: CaD, calciumcarbonaat, calecalciferol

Calciumcarbonaat

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: CaD, calci chew, calecalciferol

Calecalciferol

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: CaD, calci chew, calciumcarbonaat

Carcino-embryonaal antigeen

Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.

Synoniem van: carcinofoetaal antigen, CEA

Carcinofoetaal antigen

Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.

Synoniem van: carcino-embryonaal antigeen, CEA

Carcinoma in situ

Een groepje kwaadaardige cellen dat nog geen kanker is, maar dat wel kan worden. Als de cellen doorgroeien in omliggend weefsel is het kanker.

Synoniem van: CIS

Carcinoom

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: kanker, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma, maligniteit

Cardiotoxiciteit

Een medicijn of behandeling is cardiotoxisch als er kans is dat het hart er schade door oploopt.

Casemanager

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: IZC'er, zorgbemiddelaar, zorgcoördinator

Caudaal

Aan de onderkant. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.

CEA

Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.

Synoniem van: carcino-embryonaal antigeen, carcinofoetaal antigen

Cell saver

Een apparaat dat het bloed van de patiënt opvangt tijdens een operatie. Het apparaat maakt het bloed schoon en geeft het daarna weer terug aan de patiënt.

Celonderzoek

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: cytologie, cytologisch onderzoek

Celproliferatie

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: KI67, MIB1, proliferatie, proliferatiemarker

Chemo

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemotherapie, CTx

Chemo-immunotherapie

Een combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Zo worden de kankercellen op verschillende manieren aangepakt. Het doel is om te genezen of het leven te verlengen.

Chemoradiatie

Een behandeling waarbij tegelijkertijd bestraling en chemotherapie wordt gegeven. Door de chemotherapie werkt de bestraling beter.

Chemotherapie

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemo, CTx

Chemotherapie-geïnduceerde menopauze

Een vrouw komt in de overgang door de behandeling met chemotherapie.

Synoniem van: overgang door chemotherapie

Chemotherapie IP

Chemotherapie rechtstreeks in de buikholte. IP betekent intraperitoneaal: in de buik.

Synoniem van: intraperitoneale chemotherapie, IPEC

Chemotherapie IV

Chemotherapie via een infuus. IV betekent intraveneus: in een ader.

Synoniem van: intraveneuze chemotherapie

Chirurg-oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in operaties bij kanker.

Synoniem van: oncologisch chirurg

Chirurgische marge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: resectiemarge, tumorvrije marge

Chromosoom

Chromosomen zitten in elke cel van het lichaam. Ze bestaan uit het erfelijk materiaal: het DNA. Iedere cel heeft 46 chromosomen, de ene helft komt van de moeder, de andere helft van de vader.

Synoniem van: kernlis

Chronische darmontsteking

Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Synoniem van: IBD, inflammatory bowel disease

Circumferentiele resectiemarge

Als de arts de tumor verwijdert, zit er ook gezond weefsel aan. De resectiemarge is de kortste afstand tussen de tumor en het gezonde weefsel. Circumferentie is een ander woord voor omtrek.

CIS

Een groepje kwaadaardige cellen dat nog geen kanker is, maar dat wel kan worden. Als de cellen doorgroeien in omliggend weefsel is het kanker.

Synoniem van: carcinoma in situ

Clip

Een klemmetje. De chirurg kan het klemmetje plaatsen op de plek waar eerst de tumor zat. Zo weet de radiotherapeut precies waar de bestraling moet komen.

Synoniem van: operatieclip

Colitis

Een ontsteking van de dikke darm.

Synoniem van: dikkedarmontsteking

Colitis ulcerosa

Ontsteking van de dikke darm. De ontsteking kan jaren duren, het is een ziekte van de dikke darm en geen infectie. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.

Colo-anale naad

Plek waar de dikke darm en het anale kanaal aan elkaar zijn vastgemaakt, na een endeldarmoperatie. Het anale kanaal is een paar centimeter lang en zit voor de anus.

Synoniem van: coloanale anastomose

Coloanale anastomose

Plek waar de dikke darm en het anale kanaal aan elkaar zijn vastgemaakt, na een endeldarmoperatie. Het anale kanaal is een paar centimeter lang en zit voor de anus.

Synoniem van: colo-anale naad

Colon

Stuk darm vanaf het eind van de dunne darm tot de anus. Hier worden vocht en zouten uit de ontlasting gehaald. Ook wordt hier de ontlasting dikker.

Synoniem van: dikke darm

Colon ascendens

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. Het eerste stuk van de dikke darm heet colon ascendens.

Synoniem van: opstijgende dikke darm

Coloncarcinoom

Kanker die in de dikke darm is ontstaan.

Synoniem van: dikkedarmkanker

Colon descendens

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. Het laatste deel van de dikke darm heet colon descendens.

Synoniem van: afdalende dikke darm

Colonoscopie

Onderzoek waarbij de arts in de dikke darm kijkt. Het onderzoek gaat via de anus, met een lange slang. Aan de slang zit een cameraatje. De arts kan ook een stukje weefsel weghalen.

Synoniem van: coloscopie, kijkonderzoek van de dikke darm

Colon sigmoideum

Het S-vormige, laatste deel van de dikke darm dat overgaat in de endeldarm.

Synoniem van: S-vormige deel van de dikke darm, sigmoïd

Colon transversum

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. Het middelste platte stuk van de dikke darm heet colon transversum.

Synoniem van: dwarse dikke darm

Coloscopie

Onderzoek waarbij de arts in de dikke darm kijkt. Het onderzoek gaat via de anus, met een lange slang. Aan de slang zit een cameraatje. De arts kan ook een stukje weefsel weghalen.

Synoniem van: colonoscopie, kijkonderzoek van de dikke darm

Colostoma

Kunstmatige opening (stoma) van de dikke darm op de buik. Door de stoma komt de ontlasting uit het lichaam in een opvangzakje terecht.

Synoniem van: dikkedarmstoma

Commando-operatie

Operatie waarbij de arts een grote tumor in de mond verwijdert door de onderkaak te splijten. Na de operatie werken de tong en de kaak vaak niet meer goed. Daarom herstelt de arts de mond met weefsel van een ander deel van het lichaam.

Synoniem van: commandoresectie

Commandoresectie

Operatie waarbij de arts een grote tumor in de mond verwijdert door de onderkaak te splijten. Na de operatie werken de tong en de kaak vaak niet meer goed. Daarom herstelt de arts de mond met weefsel van een ander deel van het lichaam.

Synoniem van: commando-operatie

Comorbiditeit

Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.

Synoniem van: multimorbiditeit

Complete remissie

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete respons, no evidence of disease, totale remissie, volledige tumorregressie

Complete respons

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, no evidence of disease, totale remissie, volledige tumorregressie

Complicaties

Een ongewenste klacht die ontstaat door de behandeling.

Computertomografie

Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.

Synoniem van: CT-scan

Conjunctivitis

Ontsteking van het oog.

Synoniem van: oogbindvliesontsteking

Constipatie

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: obstipatie, verstopping

Contralateraal

Aan de andere, tegengestelde, kant.

Contrastuitsparing

Bij een foto of een scan gebruikt de arts soms contrastmiddel. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. Bij contrastuitsparing ziet de arts een plekje zonder contrast. Het betekent meestal dat er op die plek een afwijking zit.

Corpuscarcinoom

Kanker in de baarmoeder. De kanker ontstaat meestal in het baarmoederslijmvlies, maar kan ook in de spierlaag ontstaan.

Synoniem van: baarmoederkanker, endometriumcarcinoom, uteruscarcinoom

Corpus uteri

Baarmoeder.

Synoniem van: uterus

Craniaal

Aan de bovenkant. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.

Crusteus

Er zitten korstjes op.

CT-scan

Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.

Synoniem van: computertomografie

CT-thorax

CT-scan van de borstkas. Met dit onderzoek zijn organen en weefsels in de borstkas heel precies te zien.

Synoniem van: thoraxscan

CTNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De c betekent 'klinisch'. Dat houdt in dat de arts dit stadium bepaalt na verschillende soorten onderzoek. Als de arts na het weefselonderzoek het stadium opnieuw bepaalt, heet dat stadium pTNM.

CTx

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemo, chemotherapie

Curatief

Het doel van de behandeling is dat je geneest.

Synoniem van: genezend

Cyste

Een blaasje waar meestal vocht in zit. Vaak is een cyste goedaardig.

Cystitis

Ontsteking van de blaas.

Synoniem van: blaasontsteking

Cytologie

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: celonderzoek, cytologisch onderzoek

Cytologisch onderzoek

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: celonderzoek, cytologie

Cytoreductieve chirurgie

Een operatie waarbij de arts zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt.

Synoniem van: debulking

Darmafsluiting

De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.

Synoniem van: darmobstructie, ileus

Darmholte

De ruimte in de darmen waar de ontlasting doorheen gaat.

Synoniem van: darmlumen

Darmlumen

De ruimte in de darmen waar de ontlasting doorheen gaat.

Synoniem van: darmholte

Darmobstructie

De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.

Synoniem van: darmafsluiting, ileus

DD

Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.

Synoniem van: differentiaaldiagnose, differentiële diagnose

Debulking

Een operatie waarbij de arts zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt.

Synoniem van: cytoreductieve chirurgie

Defecatie

Poepen.

Synoniem van: stoelgang

Dehiscentie

De wond laat los en gaat open. Bijvoorbeeld bij een litteken.

Dehydratie

Te weinig vocht in het lichaam.

Synoniem van: uitdroging

De novo mutatie

Bij een mutatie zit er een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Maar soms ontstaat zo’n fout spontaan bij het ongeboren kind. Dan is de erfelijke aanleg nieuw en krijgt iemand het dus niet van de ouders.

Synoniem van: spontane genmutatie

Dentaat

Met tanden.

Dermatitis

Ontsteking van de huid.

Desoxyribonucleïnezuur

Het erfelijk materiaal. DNA zit in iedere cel van het lichaam.

Synoniem van: DNA

Desquamatie

De huid schilfert af. Dan vervelt de huid.

Deviatiecolitis

Mensen met een stoma hebben soms nog een stuk darm in het lichaam waar geen poep meer doorheen gaat. Een ontsteking in dit stuk darm heet deviatiecolitis.

Diagnostische laparoscopie

Kijkoperatie van de buik. De arts kijkt heel goed binnen in de buik. Bijvoorbeeld om in te schatten of een grotere operatie mogelijk is. Ook kan de arts weefsel verwijderen voor onderzoek. Bijvoorbeeld om te weten of het om kanker gaat.

Diastolische bloeddruk

De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: onderdruk

Differentiaaldiagnose

Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.

Synoniem van: DD, differentiële diagnose

Differentiatiegraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: gradering, histologische differentiatiegraad, tumorgraad

Differentiële diagnose

Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.

Synoniem van: DD, differentiaaldiagnose

Diffusie gewogen opname

Bepaalde techniek bij MRI-onderzoek.

Synoniem van: DWI

Diffuus

Verspreid. Zonder een duidelijke grens.

Dikke darm

Stuk darm vanaf het eind van de dunne darm tot de anus. Hier worden vocht en zouten uit de ontlasting gehaald. Ook wordt hier de ontlasting dikker.

Synoniem van: colon

Dikkedarmkanker

Verzamelnaam voor kanker in de dikke darm (colon) of in de endedarm (rectum)

Synoniem van: coloncarcinoom

Dikkedarmontsteking

Een ontsteking van de dikke darm.

Synoniem van: colitis

Dikkedarmstoma

Kunstmatige opening (stoma) van de dikke darm op de buik. Door de stoma komt de ontlasting uit het lichaam in een opvangzakje terecht.

Synoniem van: colostoma

Dissectie

De arts snijdt het weefsel los of open.

Distaal

Aan het uiteinde.

Diverticulitis

Ontsteking van een divertikel. Een divertikel is een uitstulping aan de buitenkant van de darmwand.

Divertikel

Uitstulping aan de buitenkant van de darmwand, dat lijkt op een blaasje. Het is onschuldig.

DMMR

Dit betekent dat bepaalde eiwitten in de kankercellen niet goed werken. Het is belangrijk om dit te weten voor de behandeling en om te weten of de kanker erfelijk is.

Synoniem van: microsatelliet instabiel, mismatch repair deficiëntie, MMR-deficiëntie, MSI

DNA

Het erfelijk materiaal. DNA zit in iedere cel van het lichaam.

Synoniem van: desoxyribonucleïnezuur

Doelgebied

De plek in het lichaam waar de behandeling op gericht is. Bijvoorbeeld waar de bestraling moet komen.

Doelgerichte therapie

Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.

Synoniem van: targeted therapy

Doorbloeding

Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.

Synoniem van: vascularisatie

Dubbelloops stoma

Kunstmatige opening (stoma) van de darm op de buik. Dubbelloops betekent dat er 2 uitgangen zijn: 1 waardoor de ontlasting uit het lichaam komt. En 1 voor slijm en lucht, die komen uit het stuk darm waar geen ontlasting meer door komt.

Ductus nasolacrimalis

De traanbuis.

Dunnedarmstoma

Kunstmatige opening (stoma) van de dunne darm op de buik. Door de stoma komt de ontlasting uit het lichaam in een opvangzakje terecht.

Synoniem van: ileostoma

Dwarse dikke darm

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. Het middelste platte stuk van de dikke darm heet colon transversum.

Synoniem van: colon transversum

DWI

Bepaalde techniek bij MRI-onderzoek.

Synoniem van: diffusie gewogen opname

Dysfagie

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: slikproblemen, slikstoornis

Dysfonie

Een probleem waardoor de stem niet meer helder klinkt maar hees of schor. Soms is de stem helemaal weg.

Synoniem van: raucedo

Dyspepsie

De spijsvertering gaat niet goed. Bijvoorbeeld door maagproblemen.

Synoniem van: indigestie

Dysplasie

Cellen die er niet uitzien als normale cellen. Het kan een voorstadium van kanker zijn.

Dyspnoe

Moeite met ademen.

Synoniem van: benauwdheid, kortademigheid

Echo

Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.

Synoniem van: echografie

Echogeleide aspiratie

Ingreep waarbij de arts vocht of cellen wegzuigt met een holle naald. Bijvoorbeeld uit een lymfeklier. Met een echo kan de arts het lichaam van binnen bekijken en precies zien waar hij of zij moet prikken.

Synoniem van: echogeleide punctie

Echogeleide punctie

Ingreep waarbij de arts vocht of cellen wegzuigt met een holle naald. Bijvoorbeeld uit een lymfeklier. Met een echo kan de arts het lichaam van binnen bekijken en precies zien waar hij of zij moet prikken.

Synoniem van: echogeleide aspiratie

Echogeniciteit

De radioloog gebruikt deze term bij een echografie. Het gaat om het aantal geluidsgolven die terugkaatsen bij de echo. Echogeniciteit geeft aan of er iets mis is met een orgaan of weefsel.

Echografie

Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.

Synoniem van: echo

Edentaat

Zonder tanden.

EF

De ejectiefractie geeft aan hoe goed je hart knijpt.

Synoniem van: ejectiefractie

Eierstokkanker

Kanker in een eierstok of in de eileider.

Synoniem van: ovariumcarcinoom

Eileiderkanker

Kanker die ontstaat in een eileider.

Synoniem van: tubacarcinoom

Eindstandig colostoma

Kunstmatige opening (stoma) van de dikke darm op de buik. De stoma heeft 1 uitgang waardoor de ontlasting uit het lichaam in een opvangzakje komt.

Ejectiefractie

De ejectiefractie geeft aan hoe goed je hart knijpt.

Synoniem van: EF

Electieve bestraling

Uit voorzorg bestralen. Het doel is voorkomen dat er een tumor ontstaat. Of dat de tumor terugkomt.

Elektrolarynx

Een apparaat waarmee je kunt praten als bij een operatie het strottenhoofd is weggehaald.

Synoniem van: spraakversterker, stemversterker

Elektrolyt

Een mineraal in het lichaam. Zoals natrium, kalium of calcium.

Embryoselectie

Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.

Synoniem van: PGT, preïmplantatie genetische test

EMVI

De tumor groeit in een bloedvat.

Synoniem van: extramurale vasculaire invasie

Endeldarm

Laatste stuk van de dikke darm. Aan het eind van dit stuk darm zit de anus.

Synoniem van: rectum

Endeldarmkanker

Kanker die in de endeldarm is ontstaan. De endeldarm is het laatste stuk van de dikke darm.

Synoniem van: rectumcarcinoom

Endeldarmontsteking

Ontsteking van de endeldarm, het laatste stukje van de dikke darm.

Synoniem van: proctitis

Endoanale echografie

Inwendige echo, via de anus. Zo bekijkt de arts de anus en het laatste stuk van de endeldarm.

Endocriene therapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, hormonale behandeling, hormonale therapie, hormoontherapie

Endometriumcarcinoom

Kanker in de baarmoeder. De kanker ontstaat meestal in het baarmoederslijmvlies, maar kan ook in de spierlaag ontstaan.

Synoniem van: baarmoederkanker, corpuscarcinoom, uteruscarcinoom

Endoprothese

Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.

Synoniem van: stent

Endoscopie

Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.

Synoniem van: kijkonderzoek

Enhanced recovery after surgery

Een programma dat ervoor zorgt dat de patiënt na de operatie beter en sneller herstelt.

Synoniem van: ERAS

Enterale voeding

Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.

Synoniem van: sondevoeding

Enteritis

Een ontsteking in de darmen.

Entmetastase

Soms blijven er na een operatie of andere behandeling kankercellen achter. Hieruit kan een nieuwe uitzaaiing groeien.

Epidurale pijnbestrijding

Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.

Synoniem van: ruggenprik

Epitheliaal ovariumcarcinoom

Kanker in een eierstok. De kanker is ontstaan in de buitenste laag cellen van de eierstok. Het is de meest voorkomende vorm van eierstokkanker.

ERAS

Een programma dat ervoor zorgt dat de patiënt na de operatie beter en sneller herstelt.

Synoniem van: enhanced recovery after surgery

Erytheem

De huid of het weefsel wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erythemateus, rode plek

Erythemateus

De huid of het weefsel wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erytheem, rode plek

EUSOMA

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: mate van respons, pathologische respons, PINDER, RCB

Exantheem

Rode uitslag op de huid. Rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.

Synoniem van: rash

Excisie

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: extirpatie, operatieve verwijdering, resectie

Exenteratie

Operatie waarbij de arts organen en klieren verwijdert uit het onderste deel van de buik. Bijvoorbeeld de endeldarm, blaas, baarmoeder.

Exoomsequencing

Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.

Synoniem van: WES, whole exome sequencing

Expectatief beleid

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, waakzaam wachten, wait and see, watchful waiting

Externe sfincter van de anus

Buitenste kringspier van de anus. Deze kringspier kun je zelf aanspannen en ontspannen.

Extirpatie

Een orgaan wordt bij een operatie helemaal verwijderd.

Synoniem van: excisie, operatieve verwijdering, resectie

Extracapsulaire groei

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire uitbreiding, extranodale groei, kapseldoorbraak

Extracapsulaire uitbreiding

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire groei, extranodale groei, kapseldoorbraak

Extramurale vasculaire invasie

De tumor groeit in een bloedvat.

Synoniem van: EMVI

Extranodale groei

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire groei, extracapsulaire uitbreiding, kapseldoorbraak

Facialis

Van het gezicht.

Familiaire adenomateuze polyposis

Erfelijke ziekte waarbij veel poliepen in de darm ontstaan. Die poliepen kunnen kwaadaardig (kanker) worden. Daarom hebben mensen met deze ziekte een grotere kans op darmkanker.

Synoniem van: FAP

Familieanamnese

Verhaal van patiënt over de ziektegeschiedenis van de familie. Bijvoorbeeld of er kanker in de familie voorkomt.

FAP

Erfelijke ziekte waarbij veel poliepen in de darm ontstaan. Die poliepen kunnen kwaadaardig (kanker) worden. Daarom hebben mensen met deze ziekte een grotere kans op darmkanker.

Synoniem van: familiaire adenomateuze polyposis

Farynx

Keelholte

Synoniem van: keel, pharynx

Fasci-dehiscenti

Als de buikwond of het litteken na de operatie openscheurt. Meestal is dan een operatie nodig om de wond te sluiten.

Synoniem van: gesprongen buikwond, platzbauch

Fascie

Vlies dat om of tussen spieren zit. Het vlies is gemaakt van bindweefsel.

FDG

Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.

Synoniem van: fluorodeoxyglucose

FDG-avide

Bij een PET-scan gebruikt de arts een contrastvloeistof, zoals FDG. Als een tumor deze vloeistof opneemt, is de tumor te zien op de scan. De arts noemt zo’n tumor FDG-avide. Avide betekent letterlijk gulzig of hongerig.

Febriele neutropenie

De combinatie van koorts en een laag aantal witte bloedcellen.

Synoniem van: koorts bij neutropenie

Fertiliteitsarts

Een arts die gespecialiseerd is in de voortplanting en de vruchtbaarheid.

Synoniem van: arts voortplantingsgeneeskunde

Fibrose

Als het weefsel in het lichaam verandert in bindweefsel. Zoals een litteken na een operatie.

Fistel

Een nieuwe verbinding of gangetje in het lichaam, na een ontsteking.

Synoniem van: pijpzweer

Fitzpatrick

Indeling van huidtypes. Deze indeling zegt iets over de kans op huidkanker.

Flexura hepatica

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. De eerste bocht van de dikke darm is de flexura hepatica. Hier wordt het stijgende deel het horizontale deel.

Flexura lienalis

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. De tweede bocht in de dikke darm is de flexura lienalis. Hier gaat het horizontale deel over in het dalende deel.

Fluorodeoxyglucose

Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.

Synoniem van: FDG

FOB-test

Test om te zien of er bloed in ontlasting zit. Wordt gebruikt bij het bevolkingsonderzoek darmkanker.

Synoniem van: iFOBT, immunochemische fecaaloccultbloedtest

Follikelstimulerend hormoon

Hormoon dat zorgt voor de groei van eicellen. En voor de aanmaak van de geslachtshormonen (oestrogeen). Bij mannen helpt het hormoon om zaadcellen te maken.

Synoniem van: FSH

Follow-up

Controle-onderzoek door de arts na een behandeling. Om te kijken of de ziekte wegblijft en of de patiënt klachten heeft.

Synoniem van: na-controle

Fotonen

Fotonen zijn energiebundels. Het gaat dan om licht of magnetische straling. Als iemand bestraling krijgt, is dat bijna altijd met fotonen.

Fractie

Sessie met bestraling. Iedere keer dat iemand bestraling krijgt, heet een fractie.

Free radial forearm flap

De arts gebruikt huid en bloedvaten uit de onderarm om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: FRFF, radialis lap

FRFF

De arts gebruikt huid en bloedvaten uit de onderarm om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: free radial forearm flap, radialis lap

FSH

Hormoon dat zorgt voor de groei van eicellen. En voor de aanmaak van de geslachtshormonen (oestrogeen). Bij mannen helpt het hormoon om zaadcellen te maken.

Synoniem van: follikelstimulerend hormoon

Fusie-biopsie

Bij een biopsie haalt de arts een klein stukje weefsel weg. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek. Bij een fusie-biopsie kijkt de arts op een eerder gemaakte MRI-scan om te zien waar hij of zij precies moet prikken. Tijdens de biopsie wordt een echo gemaakt.

G-CSF

Medicijn dat zorgt dat er meer witte bloedcellen gemaakt worden. Witte bloedcellen zijn nodig voor de afweer.

G8-score

Getal dat iets zegt over hoe fit een oudere patiënt is. De arts of verpleegkundige stelt de patiënt dan 8 vragen.

Gadolinium

Contrastmiddel dat gebruikt kan worden bij een MRI-scan.

Gastro-intestinale klachten

Klachten van de maag en darmen.

Synoniem van: maag-darmklachten

Gastroparese

De maag leegt langzamer dan normaal. Dat komt omdat de spieren in de maagwand niet goed werken.

Synoniem van: vertraagde maaglediging

Gedeeltelijk

Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.

Synoniem van: partieel

Gehoorzenuw

Deze zenuw is nodig om goed te kunnen horen.

Synoniem van: nervus acousticus

Gemetastaseerd

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: metastase, uitgezaaid, uitzaaiing

Gen

Een gen is een stukje erfelijk materiaal, een stukje DNA. Elk gen zegt iets over een eigenschap of over hoe het lichaam werkt.

Genetische variatie

Een verandering in een gen.

Genexpressie

Een gen is een stukje erfelijk materiaal. In alle cellen van het lichaam zitten dezelfde genen. Maar niet alle genen zijn actief in alle cellen. Als een gen actief is, heet dat expressie.

Genezend

Het doel van de behandeling is dat je geneest.

Synoniem van: curatief

Genmutatie

Een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Dan is de kans op ziekte soms groter.

Gesprongen buikwond

Als de buikwond of het litteken na de operatie openscheurt. Meestal is dan een operatie nodig om de wond te sluiten.

Synoniem van: fasci-dehiscenti, platzbauch

Gesteelde lap

De arts verplaatst weefsel van een andere plek in het lichaam om een wond dicht te maken. Dat weefsel blijft nog wel voor een deel vastzitten aan de plek waar het vandaan komt, bijvoorbeeld aan een bloedvat.

Getraumatiseerde dermale naevus

Een moedervlek die bobbelig en dikker is geworden. De moedervlek is beschadigd.

Gewrichtspijn

Pijn in een gewricht.

Synoniem van: artralgie

Gezamenlijke besluitvorming

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: samen beslissen, SDM, Shared Decision Making

Gezwel

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: knobbeltje, neoplasie, tumor

Geïsoleerde tumorcellen

Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.

Synoniem van: i+, n0i+

Glandula parotidea

Klier die vlak voor het oor ligt en speeksel maakt.

Synoniem van: glandula parotis, oorspeekselklier

Glandula parotis

Klier die vlak voor het oor ligt en speeksel maakt.

Synoniem van: glandula parotidea, oorspeekselklier

Glomus aorticum

Klein orgaan in de aorta. De aorta is een slagader die van het hart naar de buik loopt.

Glomus caroticum

Klein orgaan in de halsslagader. Het meet hoeveel zuurstof in het bloed zit.

Glomustumor

Een gezwel waar veel bloedvaten in zitten. Een glomustumor is meestal goedaardig en geen kanker. De tumor zit vaak in het hoofd-halsgebied.

Glossitis

Tongontsteking.

Glottis

De combinatie van de stembanden en de ruimte daartussen.

Synoniem van: stemspleet

Goedaardig

Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.

Synoniem van: benigne

Goed gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.

Synoniem van: graad 1, laaggradig

Graad 1

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.

Synoniem van: goed gedifferentieerd, laaggradig

Graad 2

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 2 lijken de kankercellen minder op gezonde cellen. Ze groeien sneller.

Synoniem van: matig gedifferentieerd

Graad 3

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: hooggradig, slecht gedifferentieerd, weinig gedifferentieerd

Gradering

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, histologische differentiatiegraad, tumorgraad

Granuloom

Een ruw en korrelig knobbeltje.

Gray

Een maat voor de hoeveelheid straling tijdens de bestraling. Hoe hoger het aantal Gray, hoe meer straling.

Synoniem van: gy

Grote buiknet

Een plooi van het buikvlies. De plooi ligt als een schort voor de organen in de buik en beschermt ze.

Synoniem van: grote vetschort, omentum majus

Grote vetschort

Een plooi van het buikvlies. De plooi ligt als een schort voor de organen in de buik en beschermt ze.

Synoniem van: grote buiknet, omentum majus

Gy

Een maat voor de hoeveelheid straling tijdens de bestraling. Hoe hoger het aantal Gray, hoe meer straling.

Synoniem van: Gray

Gynaecologisch oncoloog

Arts met veel kennis van kanker in de vrouwelijke geslachtsorganen. Bijvoorbeeld eierstokkanker of vaginakanker.

Halsklierdissectie

Operatie waarbij de arts de lymfeklieren of een deel van de lymfeklieren in de hals weghaalt.

Synoniem van: halsklierverwijdering

Halsklierverwijdering

Operatie waarbij de arts de lymfeklieren of een deel van de lymfeklieren in de hals weghaalt.

Synoniem van: halsklierdissectie

Hamartoom

Een goedaardige tumor. Het is geen kanker.

Hand-voetsyndroom

Ontsteking van voetzolen en/of handpalmen na chemotherapie. De handen en voeten zijn dik en pijnlijk en soms zitten er blaren op.

Synoniem van: palmoplantaire erythrodysesthesie

Hartmann-procedure

Een operatie waarbij de arts een bepaald deel van de dikke darm (voor de endeldarm) weghaalt: het sigmoïd. De 2 stukken darm worden niet aan elkaar vastgemaakt. Het ene stuk darm komt als een stoma uit de buik. Zo komt de ontlasting uit het lichaam. Het andere stuk darm (endeldarm) wordt dichtgemaakt met een nietapparaat. Hier kan geen ontlasting meer door.

Heiligbeen

Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.

Synoniem van: sacrum

Hematogene metastasering

Uitzaaiing van kanker via de bloedvaten. Zo komt de kanker in andere organen van het lichaam terecht. Hematogeen betekent: via het bloed.

Hematoom

Een blauwe plek.

Synoniem van: bloeduitstorting

Hemorragische diathese

Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.

Synoniem van: verhoogde bloedingsneiging

Hemorroïde

Uitstulping of bobbeltje in de buurt van de anus dat kan jeuken. Het bestaat uit opgezette bloedvaten en bloedt snel.

Synoniem van: aambei

Hernia cicatrialis

Een breuk in de buikwand. Na een operatie heeft de buikwand een litteken. Als het litteken stuk gaat, wordt de buikwand zwakker. Door de zwakke plek kan buikinhoud uitpuilen, als een bult.

Synoniem van: littekenbreuk

Herstadiëring

Als de artsen opnieuw bepalen in welk stadium de ziekte is.

High-output stoma

Een stoma waar heel dunne poep uitkomt, zoals diarree. Dit kan problemen geven, zoals uitdroging.

Hilum pulmonis

Opening in het longvlies. Hier gaan de luchtwegen en de bloedvaten doorheen. Voor beide longen is er zo'n opening.

Synoniem van: longhilum

HIPEC

Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.

Synoniem van: HIPEC-behandeling, hypertherme intraperitoneale chemotherapie

HIPEC-behandeling

Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.

Synoniem van: HIPEC, hypertherme intraperitoneale chemotherapie

Histologie

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologisch onderzoek, weefselonderzoek

Histologische differentiatiegraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, gradering, tumorgraad

Histologisch onderzoek

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologie, weefselonderzoek

Histopathologisch

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Hoge bloeddruk

De bloeddruk is (te) hoog.

Synoniem van: hypertensie

Hooggradig

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: graad 3, slecht gedifferentieerd, weinig gedifferentieerd

Hormonale behandeling

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, endocriene therapie, hormonale therapie, hormoontherapie

Hormonale therapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, endocriene therapie, hormonale behandeling, hormoontherapie

Hormoonresistent

Bij een behandeling met hormoontherapie kunnen de medicijnen na een tijdje niet meer goed werken. Dan is de kanker resistent geworden voor het medicijn.

Hormoontherapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, endocriene therapie, hormonale behandeling, hormonale therapie

Huig

Deel van het zachte gehemelte. Bij een open mond zie je dit achteraan hangen, net boven de tong.

Synoniem van: uvula

Hyperdens

Weefsel dat heel dicht op elkaar zit, met weinig ruimte ertussen. Dat kan de arts zien op een röntgenfoto of CT-scan. Het kan wijzen op een tumor.

Hyperpigmentatie

Te veel pigment in de huid. De huid ziet er donkerder uit dan normaal.

Hypertensie

De bloeddruk is (te) hoog.

Synoniem van: hoge bloeddruk

Hypertherme intraperitoneale chemotherapie

Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.

Synoniem van: HIPEC, HIPEC-behandeling

Hyperthermiebehandeling

Behandeling met warmte. Door de warmte werkt de bestraling of chemotherapie beter.

Hypertonie

De spanning in de spieren is (te) hoog.

Synoniem van: verhoogde spierspanning

Hypervasculair

Er zitten veel bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor.

Hypodens

Weefsel dat niet zo dicht op elkaar zit, met veel ruimte ertussen. Dat kan de arts zien op een röntgenfoto of CT-scan.

Hypofarynx

Het onderste deel van de keelholte.

Hypofractionering

De patiënt krijgt minder vaak bestraling. De hoeveelheid bestraling per keer is dan iets hoger.

Hypotensie

De bloeddruk is (te) laag.

Synoniem van: lage bloeddruk

Hypovasculair

Er zitten weinig bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor

Hysterectomie

Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.

Synoniem van: baarmoederverwijdering, uterusextirpatie

I+

Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.

Synoniem van: geïsoleerde tumorcellen, n0i+

IBD

Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Synoniem van: chronische darmontsteking, inflammatory bowel disease

IFOBT

Test om te zien of er bloed in ontlasting zit. Wordt gebruikt bij het bevolkingsonderzoek darmkanker.

Synoniem van: FOB-test, immunochemische fecaaloccultbloedtest

Ileostoma

Kunstmatige opening (stoma) van de dunne darm op de buik. Door de stoma komt de ontlasting uit het lichaam in een opvangzakje terecht.

Synoniem van: dunnedarmstoma

Ileus

De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.

Synoniem van: darmafsluiting, darmobstructie

Immunochemische fecaaloccultbloedtest

Test om te zien of er bloed in ontlasting zit. Wordt gebruikt bij het bevolkingsonderzoek darmkanker.

Synoniem van: FOB-test, iFOBT

Immunohistochemie

Onderzoek om te zien of er bepaalde eiwitten zitten in of op de tumorcellen. De arts bekijkt het weefsel onder de microscoop.

Immunotherapie

Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.

Synoniem van: immuuntherapie

Immuuntherapie

Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.

Synoniem van: immunotherapie

Incontinentie

Plas of poep niet kunnen ophouden.

Indigestie

De spijsvertering gaat niet goed. Bijvoorbeeld door maagproblemen.

Synoniem van: dyspepsie

Inductief

Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.

Synoniem van: neo-adjuvante therapie, neoadjuvante behandeling

Induratie

Harder worden van weefsel. Bijvoorbeeld door een infectie of een tumor.

Inflammatie

ontsteking

Inflammatory bowel disease

Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Synoniem van: chronische darmontsteking, IBD

Infuusvoeding

Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.

Synoniem van: parenterale voeding

Ingroei

Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.

Synoniem van: invasief

Inguinaal

In of bij de lies.

Inoperabel

Een operatie is niet mogelijk. Bijvoorbeeld omdat de gezondheid te slecht is.

Insufficiëntiefractuur

Een bot breekt omdat het te zwak is. Meestal door botontkalking. Fractuur betekent breuk.

Interne sfincter

De binnenste sluitspier van de anus (het poepgat).

Internist-oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.

Synoniem van: medisch oncoloog, oncoloog

Interventieradioloog

Een interventieradioloog geeft een behandeling via kleine prikgaatjes in de huid. Het is een manier om de tumor te behandelen. Tijdens de behandeling gebruikt de arts beelden, zoals een scan of echo. Zo ziet de arts precies waar hij of zij moet prikken.

Intra-abdominaal abces

Holte met pus of etter in de buik.

Intra-operatieve radiotherapie

Eenmalige bestraling tijdens de operatie. De bestraling is direct op de plek waar de kanker zat.

Synoniem van: IORT

Intramusculair

In de spier.

Intraperitoneaal

In de buikholte.

Intraperitoneale chemotherapie

Chemotherapie rechtstreeks in de buikholte. IP betekent intraperitoneaal: in de buik.

Synoniem van: chemotherapie IP, IPEC

Intratumorale lymfocyten

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.

Synoniem van: lymfocytaire respons

Intraveneus contrast

Tijdens de scan krijgt de patiënt contrastvloeistof. Dat gebeurt via een bloedvat.

Intraveneuze chemotherapie

Chemotherapie via een infuus. IV betekent intraveneus: in een ader.

Synoniem van: chemotherapie IV

Intraveneuze toediening

Medicijnen of vocht komen via een bloedvat in het lichaam.

Intravesicaal

In de blaas.

Invasiediepte

Invasiediepte zegt iets over hoe diep de tumor in het weefsel groeit.

Invasief

Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.

Synoniem van: ingroei

Inwendige bestraling

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: brachytherapie, inwendige radiotherapie

Inwendige radiotherapie

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: brachytherapie, inwendige bestraling

IORT

Eenmalige bestraling tijdens de operatie. De bestraling is direct op de plek waar de kanker zat.

Synoniem van: intra-operatieve radiotherapie

IPEC

Chemotherapie rechtstreeks in de buikholte. IP betekent intraperitoneaal: in de buik.

Synoniem van: chemotherapie IP, intraperitoneale chemotherapie

Irradicale resectie

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: R2-resectie, snijvlak niet vrij

Ischemie

Een deel van het lichaam krijgt niet genoeg bloed. Bijvoorbeeld een orgaan. Daardoor kan het afsterven.

IZC'er

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: casemanager, zorgbemiddelaar, zorgcoördinator

Jejunuminterpositie

Een nieuwe slokdarm bij slokdarmkanker. Bijvoorbeeld als het bovenste deel van de slokdarm is weggehaald. De arts maakt een nieuwe slokdarm door een deel van de dunne darm te plaatsen tussen de keel en de rest van de slokdarm.

Kaakklem

De mond kan niet meer goed open. Eten, drinken en praten lukt daardoor niet goed. Dit kan komen door (de behandeling van) hoofd-halskanker, maar ook door een ontsteking.

Synoniem van: trismus

Kaalheid

Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.

Synoniem van: alopecia

Kanker

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma, maligniteit

Kapseldoorbraak

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire groei, extracapsulaire uitbreiding, extranodale groei

Karnofsky-score

Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.

Synoniem van: KPS

Keel

Keelholte

Synoniem van: farynx, pharynx

Keelamandelen

Kleine organen die helemaal achter in de keel liggen. Ze zijn belangrijk voor de afweer, vooral bij kinderen.

Synoniem van: tonsillen

Kernlis

Chromosomen zitten in elke cel van het lichaam. Ze bestaan uit het erfelijk materiaal: het DNA. Iedere cel heeft 46 chromosomen, de ene helft komt van de moeder, de andere helft van de vader.

Synoniem van: chromosoom

KI67

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, MIB1, proliferatie, proliferatiemarker

Kijkonderzoek

Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.

Synoniem van: endoscopie

Kijkonderzoek van de dikke darm

Onderzoek waarbij de arts in de dikke darm kijkt. Het onderzoek gaat via de anus, met een lange slang. Aan de slang zit een cameraatje. De arts kan ook een stukje weefsel weghalen.

Synoniem van: colonoscopie, coloscopie

Klaplong

De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.

Synoniem van: pneumothorax

Klierkanker

Kanker die ontstaat in de slijmvliezen. Of in cellen die hormonen maken.

Synoniem van: adenocarcinoom

Klierstations

Gebied in het lichaam waar veel lymfeklieren bij elkaar liggen. Bijvoorbeeld in de oksels, in de hals, bij het borstbeen, laag in de buik of bij de bovenbenen.

Klieven

Doorsnijden.

Klinische pad

De beschrijving van welke zorg iemand krijgt, en van wie. Voor elke ziekte is het zorgpad anders.

Synoniem van: zorgpad

Klinisch geneticus

Een arts die gespecialiseerd is in erfelijke ziektes.

Klinisch patholoog

Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.

Synoniem van: patholoog, patholoog-anatoom

Knobbeltje

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: gezwel, neoplasie, tumor

Koorts bij neutropenie

De combinatie van koorts en een laag aantal witte bloedcellen.

Synoniem van: febriele neutropenie

Kortademigheid

Moeite met ademen.

Synoniem van: benauwdheid, dyspnoe

KPS

Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.

Synoniem van: Karnofsky-score

Krachtsvermindering

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: asthenie, zwakte

KRAS-mutatie

Een afwijking in het KRAS-gen. Het hebben van deze afwijking bepaalt soms of een medicijn wel of niet werkt.

Krukenberg-tumor

Een tumor in de eierstokken. Het is meestal een uitzaaiing van kanker in het spijsverteringskanaal.

Kwaadaardig

Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: maligne

Kwaadaardig gezwel

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, maligne neoplasma, maligniteit

Kwadrant

De vier delen van een orgaan, als je een orgaan in vier delen zou verdelen. Met het kwadrant zegt de arts in welk deel van het orgaan de tumor zit.

Laaggradig

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.

Synoniem van: goed gedifferentieerd, graad 1

Laesie

Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.

Synoniem van: afwijkend weefsel

Lage bloeddruk

De bloeddruk is (te) laag.

Synoniem van: hypotensie

Lamelleren

De patholoog snijdt de tumor in dunne plakjes voor onderzoek onder de microscoop. Een lamel is een smal, dun plaatje of plakje.

Laparoscopie

Een operatie met een speciale kijkbuis. De arts brengt de kijkbuis naar binnen via kleine sneetjes in de huid. Met een camera kan de arts in de buik kijken en opereren.

Laparotomie

Operatie van de buik. De arts maakt de buik open met een grote snee.

Synoniem van: openbuikoperatie

LAR

Operatie waarbij de arts de laatste delen van de dikke darm weghaalt: het sigmoïd en/of de endeldarm.

Synoniem van: low anterior resectie

LAR-syndroom

Problemen met het poepen. Zoals heel vaak naar de wc moeten. Of poep niet goed kunnen ophouden. De klachten kunnen komen door de behandeling van endeldarmkanker.

Synoniem van: LARS, low anterior resectie-syndroom

LARS

Problemen met het poepen. Zoals heel vaak naar de wc moeten. Of poep niet goed kunnen ophouden. De klachten kunnen komen door de behandeling van endeldarmkanker.

Synoniem van: LAR-syndroom, low anterior resectie-syndroom

Laryngectomie

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: strottenhoofdverwijdering, TLE, totale larynxextirpatie, verwijdering van het strottenhoofd

Larynx

Een orgaan in de hals, tussen de keel en de luchtpijp. Het is belangrijk om te kunnen praten en te kunnen ademhalen. En beschermt de luchtpijp.

Synoniem van: strottenhoofd

Larynxcarcinoom

Strottenhoofdkanker.

Lateraal

Aan de buitenkant of zijkant.

Laterale klieren

Lymfeklieren die aan de buitenkant of zijkant liggen.

Laxantia

Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.

Synoniem van: laxeermiddel, purgeermiddel

Laxeermiddel

Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.

Synoniem van: laxantia, purgeermiddel

Lekkage van anastomose

Lek op de plek waar de stukken darm aan elkaar vast zijn gemaakt, na een operatie. Die plek heet anastomose.

Synoniem van: naadlekkage

Lengterichting

In de lengte.

Synoniem van: longitudinaal

Levator ani

Spier in de onderbuik. De spier is onderdeel van de bekkenbodem.

Synoniem van: bekkenbodemspier

Levercysten

Blaasjes met vocht in de lever.

Leverhemangioom

Goedaardige tumor van bloedvaten in de lever. Het is geen kanker.

Leverlaesie

De lever is beschadigd. De cellen in de lever zien er anders uit dan normaal.

Levermetastasectomie

Een operatie waarbij de arts uitzaaiingen in de lever verwijdert.

Lichaamsslagader

Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.

Synoniem van: aorta

Ligament

Band van bindweefsel dat om een gewricht zit.

Linkszijdige hemicolectomie

Operatie waarbij de arts het linkerdeel van de dikke darm weghaalt.

Liponecrose

Een bultje dat ontstaat als vetweefsel afsterft. Bijvoorbeeld na een operatie. Het kan geen kwaad en doet meestal geen pijn.

Synoniem van: vetnecrose

Littekenbreuk

Een breuk in de buikwand. Na een operatie heeft de buikwand een litteken. Als het litteken stuk gaat, wordt de buikwand zwakker. Door de zwakke plek kan buikinhoud uitpuilen, als een bult.

Synoniem van: hernia cicatrialis

Locoregionaal

Op de plek van de tumor of om de tumor heen.

Locoregionaal recidief

De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.

Synoniem van: lokaal recidief

Lokaal

Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.

Synoniem van: plaatselijk

Lokaal recidief

De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.

Synoniem van: locoregionaal recidief

Lokaal voortgeschreden

De tumor groeit, soms ook in organen die dicht bij de tumor liggen.

Longembolie

Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.

Synoniem van: afsluiting van een longslagader

Longfoto

Een röntgenfoto van de longen.

Synoniem van: thoraxfoto

Longhilum

Opening in het longvlies. Hier gaan de luchtwegen en de bloedvaten doorheen. Voor beide longen is er zo'n opening.

Synoniem van: hilum pulmonis

Longitudinaal

In de lengte.

Synoniem van: lengterichting

Longknobbeltje

Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.

Synoniem van: pulmonale noduli

Longnoduli

Knobbeltjes in de longen. Het kunnen uitzaaiing zijn van kanker, maar dat hoeft niet. Het kunnen bijvoorbeeld ook littekens zijn van een eerdere ontsteking.

Longontsteking

Ontsteking van of in de longen.

Synoniem van: pneumonie

Longvlies

Het vlies dat om de longen heen zit.

Synoniem van: pleura pulmonalis

Low anterior resectie

Operatie waarbij de arts de laatste delen van de dikke darm weghaalt: het sigmoïd en/of de endeldarm.

Synoniem van: LAR

Low anterior resectie-syndroom

Problemen met het poepen. Zoals heel vaak naar de wc moeten. Of poep niet goed kunnen ophouden. De klachten kunnen komen door de behandeling van endeldarmkanker.

Synoniem van: LAR-syndroom, LARS

Luchtpijp

Bovenste deel van de luchtwegen, tussen het strottenhoofd en de longen. De luchtpijp is een buis waar lucht doorheen stroomt, van de keel naar de longen.

Synoniem van: trachea

Luchtpijpsnede

Behandeling waarbij de arts via de hals een opening maakt in de luchtpijp. Door deze ingreep komt er toch lucht in de luchtpijp als je niet kunt ademhalen. Je krijgt deze operatie bijvoorbeeld omdat iets de luchtpijp blokkeert, zoals een tumor.

Synoniem van: tracheotomie

Lymfadenopathie

De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.

Synoniem van: vergrote lymfeklier

Lymfangio-invasieve groei

De tumor groeit door in een bloedvat of een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.

Lymfeklierdissectie

Operatie waarbij de arts een groep lymfeklieren verwijdert.

Lymfekliermetastase

Een uitzaaiing in een lymfeklier.

Lymfevatinvasie

De tumor groeit door in een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.

Lymfklier-geïsoleerde tumorcellen

Er zitten een paar kankercellen in een lymfeklier.

Lymfocytaire respons

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.

Synoniem van: intratumorale lymfocyten

Lymfoedeem

Het vocht in de lymfevaten kan niet meer wegstromen. Zo ontstaat een zwelling of bult. Bijvoorbeeld in een arm of been.

Lymfogeen

Lymfogeen betekent dat iets via de lymfevaten gaat. Bijvoorbeeld als kanker via de lymfevaten uitzaait.

Lymfovasculaire invasie

Er zitten kankercellen in het bloed of in de lymfe.

Lynch-syndroom

Erfelijke ziekte waardoor de kans op darmkanker groter is. En soms ook op andere soorten kanker. De oorzaak is een fout in het DNA.

Lythische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij het bot afbreekt. Het bot wordt dan zwak.

Synoniem van: osteolytische uitzaaiing

Maag-darmklachten

Klachten van de maag en darmen.

Synoniem van: gastro-intestinale klachten

Macrometastase

Een grote uitzaaiing, groter dan 2 millimeter. De arts kan de uitzaaiing met het blote oog zien.

Macroscopisch

Groot genoeg om met het blote oog te kunnen zien.

Maligne

Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: kwaadaardig

Maligne neoplasma

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, kwaadaardig gezwel, maligniteit

Maligniteit

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma

Mandibula

Onderkaak.

Mandibulectomie

Operatie waarbij de arts de onderkaak of een deel van de onderkaak weghaalt.

MAP

Erfelijke ziekte waardoor veel poliepen in de darm ontstaan. Hierdoor is de kans op darmkanker groter. De oorzaak is een fout in het DNA.

Synoniem van: MUTYH geassocieerde polyposis

Mate van respons

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, pathologische respons, PINDER, RCB

Matig gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 2 lijken de kankercellen minder op gezonde cellen. Ze groeien sneller.

Synoniem van: graad 2

Maxilla

Bovenkaak.

Maxillectomie

Operatie waarbij de arts de bovenkaak of een deel van de bovenkaak verwijdert.

Maxillofaciale prothetiek

Herstellen van delen van het gebit, de kaak of het gezicht met een prothese. Bijvoorbeeld met een kunstkaak of een kunstgebit.

Synoniem van: MFP

MDO

Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.

Synoniem van: multidisciplinair overleg

Mediaal

Dichtbij het midden. Bijvoorbeeld het midden van een orgaan.

Mediastinum

De ruimte achter het borstbeen, tussen de beide longen. In deze ruimte liggen onder andere het hart, de luchtpijp, de slokdarm, de aorta.

Medisch oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.

Synoniem van: internist-oncoloog, oncoloog

Meerveldentechniek

Een behandeling met bestraling, op de tumor of op de plek waar de tumor eerst zat. Meer velden betekent dat de bestraling van verschillende kanten komt.

Mesenterium

Vlies waarmee de darmen en andere organen vastzitten aan de achterkant van de buikholte. In het vlies zit vetweefsel en lopen bloedvaten, lymfevaten, zenuwen en lymfeklieren.

Mesorectum

Vetweefsel om de endeldarm heen. Hierin zitten lymfeklieren, zenuwen, lymfevaten en bloedvaten.

Metabole activiteit

Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.

Synoniem van: accumulatie

Metabool syndroom

Combinatie van problemen met de stofwisseling: overgewicht, hoge bloeddruk, te hoog cholesterol en te veel vet in het bloed.

Metachrone metastasen

Een uitzaaiing die de arts pas later ontdekt, na de diagnose.

Metastase

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: gemetastaseerd, uitgezaaid, uitzaaiing

Metastasectomie

Een operatie waarbij de arts de uitzaaiingen verwijdert.

MFP

Herstellen van delen van het gebit, de kaak of het gezicht met een prothese. Bijvoorbeeld met een kunstkaak of een kunstgebit.

Synoniem van: maxillofaciale prothetiek

MIB1

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, proliferatie, proliferatiemarker

Microdissectie

Techniek waarbij de patholoog de cellen van elkaar losmaakt. Voor onderzoek onder de microscoop.

Micrometastase

Kleine uitzaaiing van kanker. De uitzaaiing is alleen te zien onder de microscoop.

Microsatelliet instabiel

Dit betekent dat bepaalde eiwitten in de kankercellen niet goed werken. Het is belangrijk om dit te weten voor de behandeling en om te weten of de kanker erfelijk is.

Synoniem van: dMMR, mismatch repair deficiëntie, MMR-deficiëntie, MSI

Microscoop

Een apparaat dat dingen vergroot. Zo worden kleine dingen zichtbaar. Bijvoorbeeld de cellen in het lichaam.

Mictie

Plassen.

Synoniem van: urineren

Minimaal invasief

Een onderzoek of behandeling waar de patiënt zo min mogelijk last van heeft. En waarbij er zo min mogelijk gezond weefsel wordt beschadigt.

Mismatch repair deficiëntie

Dit betekent dat bepaalde eiwitten in de kankercellen niet goed werken. Het is belangrijk om dit te weten voor de behandeling en om te weten of de kanker erfelijk is.

Synoniem van: dMMR, microsatelliet instabiel, MMR-deficiëntie, MSI

MMR-deficiëntie

Dit betekent dat bepaalde eiwitten in de kankercellen niet goed werken. Het is belangrijk om dit te weten voor de behandeling en om te weten of de kanker erfelijk is.

Synoniem van: dMMR, microsatelliet instabiel, mismatch repair deficiëntie, MSI

MMR-gen

Mismatch repair eiwitten zijn nodig om fouten in het DNA te herstellen. Als de eiwitten niet goed werken, is de kans op sommige kankersoorten groter.

Moleculaire pathologie

De arts onderzoekt het DNA van de cellen of het weefsel dat is weggehaald. Zo kan de arts afwijkingen opsporen.

Mondholtecarcinoom

Kanker in de mondholte.

Mondslijmvliesontsteking

Ontsteking van het slijmvlies in de mond.

Synoniem van: stomatitis

Morbus Crohn

Ontsteking van de darm. Meestal het laatste deel van de dunne darm of de dikke darm. De ziekte is chronisch. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.

Synoniem van: ziekte van Crohn

Morfologie

De vorm of bouw van iets. Bijvoorbeeld van een orgaan.

MRI-scan

Onderzoek om foto's te maken van de binnenkant van het lichaam. Op de foto's ziet de arts de organen en weefsels heel precies. En tumoren en uitzaaiingen als die er zijn. De arts bekijkt de foto's op een beeldscherm. Het scan-apparaat bestaat uit een tunnel en werkt met magneten.

MSI

Dit betekent dat bepaalde eiwitten in de kankercellen niet goed werken. Het is belangrijk om dit te weten voor de behandeling en om te weten of de kanker erfelijk is.

Synoniem van: dMMR, microsatelliet instabiel, mismatch repair deficiëntie, MMR-deficiëntie

Mucineus carcinoom

Soort kanker waarbij de kankercellen veel slijm aanmaken.

Mucosa

Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.

Synoniem van: slijmvliezen

Mucosaal melanoom

Een melanoom dat ontstaat in het slijmvlies. Melanoom is een vorm van huidkanker.

Mucosale poliep

Poliep aan de binnenkant van de darm. Deze poliep is ontstaan uit het slijmvlies.

Mucus

Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.

Synoniem van: slijm

Multidisciplinair overleg

Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.

Synoniem van: MDO

Multifocaal

Op meer plekken. Bijvoorbeeld de kanker zit op meer dan 1 plek. Multi betekent meerdere.

Multimorbiditeit

Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.

Synoniem van: comorbiditeit

Muscularis propria

Een van de spierlagen in de darmwand.

MUTYH geassocieerde polyposis

Erfelijke ziekte waardoor veel poliepen in de darm ontstaan. Hierdoor is de kans op darmkanker groter. De oorzaak is een fout in het DNA.

Synoniem van: MAP

Myalgie

Pijn aan de spieren.

Synoniem van: spierpijn

N0i+

Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.

Synoniem van: geïsoleerde tumorcellen, i+

Na-controle

Controle-onderzoek door de arts na een behandeling. Om te kijken of de ziekte wegblijft en of de patiënt klachten heeft.

Synoniem van: follow-up

Naad

Plek waar verschillende delen van de darm aan elkaar zijn vastgemaakt, na een operatie.

Synoniem van: anastomose

Naadlekkage

Lek op de plek waar de stukken darm aan elkaar vast zijn gemaakt, na een operatie. Die plek heet anastomose.

Synoniem van: lekkage van anastomose

Nasofarynx

Het bovenste deel van de keel, achter de neus.

Nasofarynxcarcinoom

Kanker in het bovenste deel van de keel.

Synoniem van: nasofarynxkanker, neus-keelholtekanker

Nasofarynxkanker

Kanker in het bovenste deel van de keel.

Synoniem van: nasofarynxcarcinoom, neus-keelholtekanker

Nasolabiale lap

De arts gebruikt weefsel uit de wang om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Necrose

Dood van weefsel of van cellen.

Synoniem van: afsterven

Necrotiserende otitis externa

Een erge oorontsteking die kan uitbreiden naar ander weefsel. Bijvoorbeeld naar het bot. De ontsteking kan veel weefsel kapot maken.

Neo-adjuvante therapie

Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.

Synoniem van: inductief, neoadjuvante behandeling

Neoadjuvante behandeling

Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.

Synoniem van: inductief, neo-adjuvante therapie

Neoplasie

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: gezwel, knobbeltje, tumor

Nervus accessorius

Deze zenuw is nodig om de schouder op te kunnen trekken.

Nervus acousticus

Deze zenuw is nodig om goed te kunnen horen.

Synoniem van: gehoorzenuw

Nervus olfactorius

Deze zenuw is nodig om te kunnen ruiken.

Nervus opticus

Deze zenuw is nodig om te kunnen zien.

Nervus trigeminus

Deze zenuw is nodig om gevoel te hebben in je gezicht. Ook zorgt deze zenuw ervoor dat je kunt kauwen.

NET

Een zeldzame tumor die ontstaat uit neuro-endocriene cellen. Deze cellen zitten op heel veel plekken in het lichaam.

Synoniem van: neuro-endocriene tumor

Neuro-endocriene tumor

Een zeldzame tumor die ontstaat uit neuro-endocriene cellen. Deze cellen zitten op heel veel plekken in het lichaam.

Synoniem van: NET

Neuropathie

Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.

Synoniem van: zenuwschade

Neurotoxiciteit

Een medicijn of behandeling is neurotoxisch als er kans is dat het zenuwstelsel er schade door oploopt.

Neus-keelholtekanker

Kanker in het bovenste deel van de keel.

Synoniem van: nasofarynxcarcinoom, nasofarynxkanker

Neus-maagsonde

Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.

Synoniem van: NMS

Neustussenschot

Kraakbeen tussen de linkerkant en de rechterkant van de neus.

Synoniem van: septum nasi

Neutrale variatie

Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.

Synoniem van: onschuldige variant, polymorfisme

Neutropenie

Het bloed heeft te weinig witte bloedcellen. Daardoor is de kans op een infectie groter.

Niet-invasief

Als iets niet in het lichaam doordringt. Bij een niet-invasieve tumor zaait de kanker niet uit en dringt de tumor niet door in andere weefsels.

NMS

Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.

Synoniem van: neus-maagsonde

Noduli

Een knobbel of knobbeltje.

Synoniem van: nodulus, nodus

Nodulus

Een knobbel of knobbeltje.

Synoniem van: noduli, nodus

Nodus

Een knobbel of knobbeltje.

Synoniem van: noduli, nodulus

No evidence of disease

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, complete respons, totale remissie, volledige tumorregressie

Nomogram

Een eenvoudige manier om kansen uit te rekenen, in een grafiek. Bijvoorbeeld om te voorspellen wat de gevolgen van een behandeling zijn.

Non-steroidal anti-inflammatory drug

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: NSAID, ontstekingsremmende pijnstillers

NSAID

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: non-steroidal anti-inflammatory drug, ontstekingsremmende pijnstillers

Nucleair geneeskundige

Een arts die met radioactieve stoffen scans en foto's maakt en beoordeelt van de binnenkant van het lichaam.

Obstipatie

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: constipatie, verstopping

Obstruerend

Iets dat voor verstopping zorgt.

Oesophagus

Het kanaal waardoor het eten van je keel naar je maag gaat.

Synoniem van: slokdarm

Okselholte

Oksel.

Synoniem van: axilla

Oligo-uitzaaiingen

Oligo betekent weinig. Bij 1 tot 3 uitzaaiingen noemen artsen het oligo-uitzaaiingen.

Omentum majus

Een plooi van het buikvlies. De plooi ligt als een schort voor de organen in de buik en beschermt ze.

Synoniem van: grote buiknet, grote vetschort

Omentumplastiek

Eerst maakt de chirurg het omentum (een plooi van het buikvlies) los. Daarna kan de chirurg het omentum gebruiken om na de operatie een ruimte in de buik op te vullen. Of om de naad tussen twee darmdelen te beschermen.

Omslagplooi

Een plooi van een vlies. Bijvoorbeeld van het buikvlies.

Synoniem van: peritoneale omslagplooi

Oncologieverpleegkundige

Verpleegkundige die gespecialiseerd is in kanker.

Oncologisch chirurg

Een arts die gespecialiseerd is in operaties bij kanker.

Synoniem van: chirurg-oncoloog

Oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.

Synoniem van: internist-oncoloog, medisch oncoloog

Onderdruk

De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: diastolische bloeddruk

Onderhoudsbehandeling

Behandeling die volgt op een eerste behandeling. Om de ziekte onder controle te houden of om te voorkomen dat de ziekte terugkomt.

Onderste darmslagader

Dit bloedvat gaat naar de onderste delen van de dikke darm en naar de endeldarm.

Synoniem van: arteria mesenterica inferior

Onschuldige variant

Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.

Synoniem van: neutrale variatie, polymorfisme

Ontstekingsremmende pijnstillers

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: non-steroidal anti-inflammatory drug, NSAID

Oogbindvliesontsteking

Ontsteking van het oog.

Synoniem van: conjunctivitis

Oorspeekselklier

Klier die vlak voor het oor ligt en speeksel maakt.

Synoniem van: glandula parotidea, glandula parotis

Openbuikoperatie

Operatie van de buik. De arts maakt de buik open met een grote snee.

Synoniem van: laparotomie

Operatieclip

Een klemmetje. De chirurg kan het klemmetje plaatsen op de plek waar eerst de tumor zat. Zo weet de radiotherapeut precies waar de bestraling moet komen.

Synoniem van: clip

Operatieve verwijdering

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: excisie, extirpatie, resectie

Opstijgende dikke darm

Zie de dikke darm als de letter n waardoor de ontlasting eerst omhoog en daarna omlaag gaat. Het eerste stuk van de dikke darm heet colon ascendens.

Synoniem van: colon ascendens

Orale mucositis

Ontsteking van het slijmvlies van de mond. Bijvoorbeeld door chemotherapie of bestraling. Oraal betekent mond.

Orbitabot

Het bot rondom de oogkas.

Orchidectomie

Een operatie waarbij de arts 1 of beide zaadballen verwijdert. Daarna maakt het lichaam veel minder of geen testosteron meer aan.

Synoniem van: zaadbalverwijdering

Orofaciaal fysiotherapeut

Een fysiotherapeut, die helpt bij problemen met de spieren en gewrichten in het hoofd-halsgebied.

Orofarynxcarcinoom

Kanker in het middelste deel van de keelholte. Dat is waar bijvoorbeeld de huig en de amandelen zitten.

Oropharynx

Het middelste deel van de keelholte, waar de amandelen en de huig zitten.

Os coccygis

Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.

Synoniem van: staartbeen, stuitje

Ossaal

In de botten.

Osteoblastische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij er veel meer bot ontstaat. Dan wordt het bot hard en dik.

Synoniem van: sclerotische uitzaaiing

Osteolytische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij het bot afbreekt. Het bot wordt dan zwak.

Synoniem van: lythische uitzaaiing

Osteomyelitis

ontsteking van het beenmerg

Osteoporose

Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.

Synoniem van: botontkalking, broze botten

Osteoradionecrose

Als bot afsterft na bestraling. Het probleem komt vooral voor in de kaak, na bestraling van het hoofd of de hals.

Ostium

Een opening of uitmonding. Als iets ergens in uitkomt.

Ovaria

Eierstok. In de eierstok zitten de eicellen. Vrouwen hebben 2 eierstokken.

Synoniem van: ovarium

Ovarium

Eierstok. In de eierstok zitten de eicellen. Vrouwen hebben 2 eierstokken.

Synoniem van: ovaria

Ovariumcarcinoom

Kanker in een eierstok of in de eileider.

Synoniem van: eierstokkanker

Overerving

Een ouder geeft een erfelijke aanleg door aan een kind.

Overgang door chemotherapie

Een vrouw komt in de overgang door de behandeling met chemotherapie.

Synoniem van: chemotherapie-geïnduceerde menopauze

Oxaliplatine

Medicijn tegen kanker. Een soort chemotherapie.

PA

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA-onderzoek, pathologie-onderzoek, pathologische anatomie

PA-bewezen

De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.

Synoniem van: pathologisch bewezen

PA-gesprek

Gesprek over de uitslag van het weefselonderzoek in het laboratorium. De uitslag staat in een pathologieverslag. De arts legt ook uit wat de uitslag betekent.

PA-onderzoek

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA, pathologie-onderzoek, pathologische anatomie

Palliatief

Palliatief betekent letterlijk verzachtend. Dan kan iemand niet meer beter worden. Met een palliatieve behandeling wil de arts de klachten verminderen en de ziekte remmen.

Palliatieve zorg

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden.

Palmoplantaire erythrodysesthesie

Ontsteking van voetzolen en/of handpalmen na chemotherapie. De handen en voeten zijn dik en pijnlijk en soms zitten er blaren op.

Synoniem van: hand-voetsyndroom

Palpabel

Als iets met de hand te voelen is, door de huid heen. Bijvoorbeeld een bultje of een tumor.

Papel

Een soort puistje. Het ziet eruit als een rood bobbeltje.

Para-aortale lymfeklieren

De lymfeklieren die rond de lichaamsslagader (aorta) liggen.

Para-iliacaal

Naast de grote bloedvaten in de benen.

Paracavale lymfeklieren

De lymfeklieren die rond de grote buikader (vena cava) liggen.

Parasternaal

Naast het borstbeen.

Parastomale hernia

Littekenbreuk naast de stoma. Hierdoor wordt het gat om de stoma heen groter.

Synoniem van: stomabreuk

Parenchym

De actieve cellen in een orgaan. Deze cellen zorgen dat het orgaan zijn werk kan doen.

Parenterale voeding

Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.

Synoniem van: infuusvoeding

Paro-aortaal

Naast de lichaamsslagader (aorta).

PARP-remmers

Medicijnen tegen kanker. De medicijnen kunnen de kanker remmen. Je neemt ze als tablet.

Partieel

Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.

Synoniem van: gedeeltelijk

Partiële farynxextirpatie

Operatie waarbij de arts een deel van de keelholte weghaalt.

Partiële respons

Na de behandeling is de ziekte voor een deel weg, maar niet helemaal.

Pathologie-onderzoek

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA, PA-onderzoek, pathologische anatomie

Pathologisch bewezen

De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.

Synoniem van: PA-bewezen

Pathologische aankleuring

Op een scan van de tumor ziet de arts een afwijking die er anders uitziet dan de rest van het weefsel.

Pathologische anatomie

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA, PA-onderzoek, pathologie-onderzoek

Pathologische respons

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, mate van respons, PINDER, RCB

Patholoog

Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.

Synoniem van: klinisch patholoog, patholoog-anatoom

Patholoog-anatoom

Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.

Synoniem van: klinisch patholoog, patholoog

Patient related outcome

Vragenlijst die patiënten kunnen invullen over de gevolgen van de ziekte.

Pectoralis major

De grote spier achter de borsten.

Pectoralis major-lap

De arts gebruikt huid en spierweefsel van de borst om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: PM-lap

Pelvic lymphe node dissection

De arts verwijdert de lymfeklieren uit het kleine bekken. Het kleine bekken is de ruimte tussen de heupen, het schaambeen en het stuitje.

Synoniem van: PLND

Penetrantie

Kans dat iemand met een erfelijke aanleg de ziekte echt krijgt. Bij een erfelijke aanleg met een penetrantie van 50% krijgt de helft van de mensen de ziekte.

Percutaan

Door de huid heen.

Percutaneous tibial nerve stimulation

Behandeling bij sommige plasproblemen. De arts geeft elektrische prikkels aan een zenuw in het onderbeen. Dit heeft invloed op de blaas.

Synoniem van: PTNS

Periclaviculaire lymfeklierregio

Lymfeklieren rondom het sleutelbeen.

Perimenopauzaal

Overgangsjaren. De jaren waarin de vrouw in de overgang is en de menstruatie stopt.

Perimenopauzaal bij diagnose

De vrouw is in de overgang op het moment van de diagnose.

Perineurale invasie

De tumor groeit rondom of langs de zenuw.

Peristaltiek van de darm

De beweging van de darmwand: het voortdurend samentrekken en ontspannen. Hierdoor beweegt ontlasting door de darmen.

Peritoneale metastase

Uitzaaiing van kanker op het buikvlies.

Peritoneale omslagplooi

Een plooi van een vlies. Bijvoorbeeld van het buikvlies.

Synoniem van: omslagplooi

Peritoneum

Vlies aan de binnenkant van de buikholte. Het zit om bepaalde organen heen.

Synoniem van: buikvlies

PET-CT-scan

Een PET-scan en een CT-scan ineen. Vaak is het een onderzoek naar kanker of uitzaaiingen. Voor de scan wordt een radioactieve stof ingespoten. Waar het stofje op de scan te zien is, zit mogelijk kanker.

PGT

Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.

Synoniem van: embryoselectie, preïmplantatie genetische test

Pharynx

Keelholte

Synoniem van: farynx, keel

Pijnstillers

Medicijn tegen de pijn.

Synoniem van: analgeticum

Pijpzweer

Een nieuwe verbinding of gangetje in het lichaam, na een ontsteking.

Synoniem van: fistel

PINDER

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, mate van respons, pathologische respons, RCB

Plaatselijk

Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.

Synoniem van: lokaal

Plastisch chirurg

Arts die operaties doet om een deel van het lichaam te herstellen. Bijvoorbeeld als het lichaam beschadigd is door een ongeluk. Of de reconstructie van een borst na een operatie.

Platinum-gevoelig

De kanker is gevoelig voor chemotherapie met platinum (cisplatine of carboplatine). Het doel is dat de kankercellen doodgaan door de chemotherapie.

Platinum-resistent

De kanker is niet meer gevoelig voor chemotherapie met platinum (cisplatine of carboplatine). Dat betekent dat de kankercellen niet doodgaan door platinum.

Platzbauch

Als de buikwond of het litteken na de operatie openscheurt. Meestal is dan een operatie nodig om de wond te sluiten.

Synoniem van: fasci-dehiscenti, gesprongen buikwond

Plaveiselcelcarcinoom

Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.

Synoniem van: plaveiselcelkanker

Plaveiselcelkanker

Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.

Synoniem van: plaveiselcelcarcinoom

Pleura pulmonalis

Het vlies dat om de longen heen zit.

Synoniem van: longvlies

Pleuravocht

Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.

Synoniem van: vocht achter de longen

Plexus

Bol of kluwen van zenuwen, bloedvaten of lymfevaten.

PLND

De arts verwijdert de lymfeklieren uit het kleine bekken. Het kleine bekken is de ruimte tussen de heupen, het schaambeen en het stuitje.

Synoniem van: pelvic lymphe node dissection

PM-lap

De arts gebruikt huid en spierweefsel van de borst om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: pectoralis major-lap

PMP

Vorm van kanker in de buik. In de buik en op het buikvlies zitten slijm en kankercellen die slijm maken. Meestal ontstaat deze kanker vanuit een gezwel in de blinde darm.

Synoniem van: pseudomyxoma peritonei

Pneumonie

Ontsteking van of in de longen.

Synoniem van: longontsteking

Pneumothorax

De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.

Synoniem van: klaplong

Poliep

Een bobbeltje op het slijmvlies. Het is geen kanker, maar kan het soms wel worden.

Poliepectomie

Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.

Synoniem van: poliepverwijdering

Poliepverwijdering

Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.

Synoniem van: poliepectomie

Polygenic risk score

Getal dat iets zegt over de kans om een ziekte te krijgen door een erfelijke aanleg. Het gaat om ziektes die met meerdere genen te maken hebben, zoals diabetes of bepaalde vormen van borstkanker.

Synoniem van: PRS

Polymorfisme

Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.

Synoniem van: neutrale variatie, onschuldige variant

Poortwachterklier

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: schildwachtklier, sentinel node

PORT

Bestraling ná een operatie.

Synoniem van: post-operatieve bestraling, post-operatieve radiotherapie

Positieve lymfeklieren

Er zitten kankercellen in de lymfeklieren.

Post-operatief

Na de operatie.

Post-operatieve bestraling

Bestraling ná een operatie.

Synoniem van: PORT, post-operatieve radiotherapie

Post-operatieve radiotherapie

Bestraling ná een operatie.

Synoniem van: PORT, post-operatieve bestraling

Posterieur

Aan de achterkant, achteraan. Bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.

Posterieure geluidstransmissie

Kenmerken van de geluidsgolven bij een echografie. Met deze kenmerken ziet de radioloog of de afwijking goedaardig of kwaadaardig is. Een kwaadaardige afwijking is kanker.

Postmenopauzaal

De periode na de overgang. De postmenopauze begint een jaar na de laatste menstruatie.

Postmenopauzaal bij diagnose

De vrouw is al in de overgang geweest als ze de diagnose krijgt.

Pre-operatief

Voor de operatie.

Prednison

Medicijn dat ontstekingen en allergische reacties remt. Zoals corticosteroïden.

Predominante differentiatiegraad

Predominante differentiatiegraad

Premature menopauze

Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.

Synoniem van: vervroegde overgang

Premenopauzaal

De jaren voordat de vrouw in de overgang is.

Premenopauzaal bij diagnose

De vrouw is nog niet in de overgang als ze de diagnose krijgt.

Prenataal onderzoek

Onderzoek tijdens de zwangerschap. Om te kijken of het ongeboren kind een erfelijke aanleg heeft.

Synoniem van: prenatale diagnostiek

Prenatale diagnostiek

Onderzoek tijdens de zwangerschap. Om te kijken of het ongeboren kind een erfelijke aanleg heeft.

Synoniem van: prenataal onderzoek

Presacraal

Vóór het heiligbeen (sacrum). Het heiligbeen is een bot onderaan de wervelkolom.

Preventieve behandeling

Een behandeling om een ziekte te voorkomen. Bijvoorbeeld een vaccinatie.

Synoniem van: profylactische behandeling

Preïmplantatie genetische test

Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.

Synoniem van: embryoselectie, PGT

Proctitis

Ontsteking van de endeldarm, het laatste stukje van de dikke darm.

Synoniem van: endeldarmontsteking

Proeflaparotomie

Operatie van de buik om de diagnose te stellen. De arts haalt wat weefsel uit de buik weg dat direct in het laboratorium wordt onderzocht op kankercellen.

Profylactische behandeling

Een behandeling om een ziekte te voorkomen. Bijvoorbeeld een vaccinatie.

Synoniem van: preventieve behandeling

Progressie van ziekte

Als de ziekte erger wordt. Bijvoorbeeld als een tumor groeit of er nieuwe uitzaaiingen ontstaan.

Proliferatie

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, MIB1, proliferatiemarker

Proliferatiemarker

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, MIB1, proliferatie

Protonenbestraling

Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.

Synoniem van: protonentherapie

Protonentherapie

Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.

Synoniem van: protonenbestraling

Proximaal

Dichter bij het midden van het lichaam. Bijvoorbeeld: ‘De schouder ligt proximaal van de hand’ betekent: de schouder ligt dichter bij het midden van het lichaam dan de hand.

PRS

Getal dat iets zegt over de kans om een ziekte te krijgen door een erfelijke aanleg. Het gaat om ziektes die met meerdere genen te maken hebben, zoals diabetes of bepaalde vormen van borstkanker.

Synoniem van: polygenic risk score

Pruritus

Jeuk, kriebel.

Pseudomyxoma peritonei

Vorm van kanker in de buik. In de buik en op het buikvlies zitten slijm en kankercellen die slijm maken. Meestal ontstaat deze kanker vanuit een gezwel in de blinde darm.

Synoniem van: PMP

PTNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De ‘p’ betekent dat de patholoog de TNM-score geeft na onderzoek van het weefsel.

PTNS

Behandeling bij sommige plasproblemen. De arts geeft elektrische prikkels aan een zenuw in het onderbeen. Dit heeft invloed op de blaas.

Synoniem van: percutaneous tibial nerve stimulation

Pulmonale noduli

Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.

Synoniem van: longknobbeltje

Punctie

Ingreep waarbij de arts cellen of vocht opzuigt met een holle naald.

Puntje

Top of punt van een weefsel of orgaan.

Synoniem van: apicaal

Purgeermiddel

Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.

Synoniem van: laxantia, laxeermiddel

R0-resectie

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: radicale resectie, snijvlak vrij

R1-resectie

R1 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R1 zitten er kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dat is alleen te zien onder een microscoop. Dan zijn niet alle kankercellen uit het lichaam verwijderd.

R2-resectie

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: irradicale resectie, snijvlak niet vrij

Radialis lap

De arts gebruikt huid en bloedvaten uit de onderarm om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: free radial forearm flap, FRFF

Radiatie-geïnduceerd

Een bijwerking of klacht door de bestraling.

Radiatie-oesofagitis

Ontsteking van de slokdarm door bestraling.

Radiatiemucositis

Ontsteking van het slijmvlies door bestraling.

Radiatiepneumonie

Longontsteking door bestraling.

Radiatieproctitis

Ontsteking van de endeldarm (het laatste stuk van de dikke darm) door bestraling.

Radiatieschade

Schade aan het lichaam door de bestraling.

Synoniem van: bestralingsschade

Radicale resectie

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: R0-resectie, snijvlak vrij

Radicaliteit

Een maat om aan te geven of er nog kankercellen in de snijranden zitten. Snijranden zijn de buitenste randen van het weggehaalde weefsel. Radicaal verwijderd betekent dat de snijranden schoon zijn, en de hele tumor is weggehaald.

Radiofrequente ablatie

Behandeling waarbij de arts hitte gebruikt om de kankercellen te doden. Ablatie betekent dat de arts het weefsel verwijdert.

Synoniem van: RFA

Radioloog

Een arts die gespecialiseerd is in het beoordelen van onderzoek met beelden. Zoals een röntgenfoto, een scan of een echo. Ook kan de radioloog tijdens een van deze onderzoeken weefsel uit het lichaam halen bijvoorbeeld met een punctie.

Radiotherapeut

Een arts die bestraling geeft.

Synoniem van: bestralingsarts, radiotherapeut-oncoloog

Radiotherapeut-oncoloog

Een arts die bestraling geeft.

Synoniem van: bestralingsarts, radiotherapeut

Radiotherapie

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, RT, RTx

RAS-mutatie

Een fout in het RAS-gen. Door deze fout kunnen cellen ongecontroleerd gaan delen. Zo kan kanker ontstaan.

Rash

Rode uitslag op de huid. Rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.

Synoniem van: exantheem

Raucedo

Een probleem waardoor de stem niet meer helder klinkt maar hees of schor. Soms is de stem helemaal weg.

Synoniem van: dysfonie

RCB

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, mate van respons, pathologische respons, PINDER

Reactie

Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.

Synoniem van: respons

Reactief

Reactie van weefsel. Bijvoorbeeld: de huid wordt rood na een muggensteek.

Rechtszijdige hemicolectomie

Operatie waarbij de chirurg het rechterdeel van de dikke darm weghaalt.

Recidief

Een ziekte keert terug na de behandeling. Bijvoorbeeld kanker.

Rectaal onderzoek

Onderzoek via de anus (poepgat). De arts brengt een vinger naar binnen. Zo voelt de arts of er een afwijking zit, bijvoorbeeld in de endeldarm. Ook is de prostaat te voelen met dit onderzoek.

Synoniem van: rectaal toucher

Rectaal toucher

Onderzoek via de anus (poepgat). De arts brengt een vinger naar binnen. Zo voelt de arts of er een afwijking zit, bijvoorbeeld in de endeldarm. Ook is de prostaat te voelen met dit onderzoek.

Synoniem van: rectaal onderzoek

Rectosigmoïd

Het laatste stuk van de dikke darm: de endeldarm en het sigmoïd.

Rectosigmoïdale overgang

Plek aan het eind van de dikke darm. Hier gaat het sigmoïd over in de endeldarm.

Rectum

Laatste stuk van de dikke darm. Aan het eind van dit stuk darm zit de anus.

Synoniem van: endeldarm

Rectumcarcinoom

Kanker die in de endeldarm is ontstaan. De endeldarm is het laatste stuk van de dikke darm.

Synoniem van: endeldarmkanker

Regressie

Bij regressie wordt de ziekte minder. Bijvoorbeeld: de tumor wordt kleiner of de klachten verdwijnen.

Regressiegraad

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: TRG, tumor regression grade

Remissie

De ziekte is voorbij of de patiënt heeft er tijdelijk minder last van.

Representatief

De arts haalt een stukje van de tumor weg voor onderzoek. Als de rest van de tumor op dit stukje lijkt, is het stukje representatief.

Resectie

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: excisie, extirpatie, operatieve verwijdering

Resectiemarge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: chirurgische marge, tumorvrije marge

Resectievlak

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: snijrand, snijvlak

Residu

Er blijft iets achter. Bijvoorbeeld een deel van de tumor.

Respons

Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.

Synoniem van: reactie

Responsbeoordeling

De arts bekijkt of de behandeling werkt.

Synoniem van: responsevaluatie

Responsevaluatie

De arts bekijkt of de behandeling werkt.

Synoniem van: responsbeoordeling

Restlaesie

Een deel van de tumor is achtergebleven in het lichaam.

Retroperitoneale ruimte

De ruimte in de buik achter het buikvlies (het peritoneum).

Synoniem van: retroperitoneum

Retroperitoneum

De ruimte in de buik achter het buikvlies (het peritoneum).

Synoniem van: retroperitoneale ruimte

Revisie

Opnieuw kijken naar de resultaten van een onderzoek.

RFA

Behandeling waarbij de arts hitte gebruikt om de kankercellen te doden. Ablatie betekent dat de arts het weefsel verwijdert.

Synoniem van: radiofrequente ablatie

Rhinitis

Ontsteking van het slijmvlies van de neus.

Risico-organen

Bij bestraling krijgen organen die in de buurt van de tumor liggen ook straling. Door de bestraling kan schade ontstaan. Daarom heten het de risico-organen.

Rode plek

De huid of het weefsel wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erytheem, erythemateus

Roesje

Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.

Synoniem van: sedatie

RT

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, radiotherapie, RTx

RTx

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, radiotherapie, RT

Ruggenprik

Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.

Synoniem van: epidurale pijnbestrijding

S-vormige deel van de dikke darm

Het S-vormige, laatste deel van de dikke darm dat overgaat in de endeldarm.

Synoniem van: colon sigmoideum, sigmoïd

Sacrum

Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.

Synoniem van: heiligbeen

Samen beslissen

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, SDM, Shared Decision Making

Schildklieroperatie

Operatie waarbij de arts de schildklier of een deel van de schildklier weghaalt.

Synoniem van: thyreoïdectomie

Schildwachtklier

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: poortwachterklier, sentinel node

Schildwachtklierprocedure

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: sentinel node biopsy, SNB

Sclerotische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij er veel meer bot ontstaat. Dan wordt het bot hard en dik.

Synoniem van: osteoblastische uitzaaiing

SDM

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, samen beslissen, Shared Decision Making

Second opinion

Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.

Synoniem van: tweede mening

Sedatie

Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.

Synoniem van: roesje

Sentinel node

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: poortwachterklier, schildwachtklier

Sentinel node biopsy

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: schildwachtklierprocedure, SNB

Septum nasi

Kraakbeen tussen de linkerkant en de rechterkant van de neus.

Synoniem van: neustussenschot

Sequentiële chemoradiatie

Een behandeling van kanker waarbij iemand eerst chemotherapie krijgt en dan bestraling. Of andersom: eerst bestraling en dan chemotherapie. Sequentieel betekent eerst het ene, dan het andere.

Sequester verwijdering

Operatie waarbij de arts dood botweefsel weghaalt.

Sequestrotomie mandibula

Operatie waarbij de arts een afgestorven deel van de kaak weghaalt.

Seroom

Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.

Synoniem van: wondvochtophoping

Serosa

Buitenste laag van de darmwand.

Sessiel poliep

Poliep met een platte vorm. De poliep kan kwaadaardig (kanker) worden.

Shared Decision Making

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, samen beslissen, SDM

Sigmoïd

Het S-vormige, laatste deel van de dikke darm dat overgaat in de endeldarm.

Synoniem van: colon sigmoideum, S-vormige deel van de dikke darm

Sigmoïdoscopie

Kijkonderzoek waarmee de arts het laatste stuk van de dikke darm bekijkt met een camera. De arts bekijkt vooral het sigmoïd, maar ook de endeldarm die voor het sigmoïd komt.

Sinus

Holte met 1 uitgang. Meestal bedoelt de arts de neusbijholten: holle ruimtes in het gezicht, boven en naast de neus.

Skeletscintigrafie

Onderzoek met een radioactieve stof waarbij de arts alle botten kan zien. Met het onderzoek kan de arts bijvoorbeeld uitzaaiingen opsporen.

Synoniem van: botscan

Slagader

Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.

Synoniem van: arteria, arterie

Slecht gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: graad 3, hooggradig, weinig gedifferentieerd

Slijm

Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.

Synoniem van: mucus

Slijmvliezen

Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.

Synoniem van: mucosa

Slikproblemen

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: dysfagie, slikstoornis

Slikstoornis

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: dysfagie, slikproblemen

Slokdarm

Het kanaal waardoor het eten van je keel naar je maag gaat.

Synoniem van: oesophagus

SNB

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: schildwachtklierprocedure, sentinel node biopsy

Snijrand

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: resectievlak, snijvlak

Snijvlak

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: resectievlak, snijrand

Snijvlak niet vrij

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: irradicale resectie, R2-resectie

Snijvlak vrij

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: R0-resectie, radicale resectie

Solitaire metastase

Eén enkele uitzaaiing.

Sondevoeding

Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.

Synoniem van: enterale voeding

Spierpijn

Pijn aan de spieren.

Synoniem van: myalgie

Spijsverteringskanaal

De weg van het eten in het lichaam, van de mond tot het poepgat. En alle organen onderweg die ervoor zorgen dat het eten wordt verteerd.

Spontane genmutatie

Bij een mutatie zit er een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Maar soms ontstaat zo’n fout spontaan bij het ongeboren kind. Dan is de erfelijke aanleg nieuw en krijgt iemand het dus niet van de ouders.

Synoniem van: de novo mutatie

Spraakversterker

Een apparaat waarmee je kunt praten als bij een operatie het strottenhoofd is weggehaald.

Synoniem van: elektrolarynx, stemversterker

Staartbeen

Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.

Synoniem van: os coccygis, stuitje

Stadiëring

Onderzoek om te zien in welk stadium de kanker is. Het stadium zegt iets over hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn.

Synoniem van: stadiëringsonderzoek

Stadiëringsonderzoek

Onderzoek om te zien in welk stadium de kanker is. Het stadium zegt iets over hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn.

Synoniem van: stadiëring

Stadiëringsoperatie

Operatie om te onderzoeken in welk stadium de kanker is. De arts verwijdert op verschillende plekken in de buik weefsel voor onderzoek.

Synoniem van: stageringsoperatie

Stageringsoperatie

Operatie om te onderzoeken in welk stadium de kanker is. De arts verwijdert op verschillende plekken in de buik weefsel voor onderzoek.

Synoniem van: stadiëringsoperatie

Status na

Beschrijving van wat er in het verleden is gebeurd met de gezondheid. Bijvoorbeeld ‘status na longontsteking’ betekent dat iemand in het verleden een longontsteking heeft gehad.

Stemprothese

Een spraakknoopje in de luchtpijp waarmee je kunt praten.

Stemspleet

De combinatie van de stembanden en de ruimte daartussen.

Synoniem van: glottis

Stemversterker

Een apparaat waarmee je kunt praten als bij een operatie het strottenhoofd is weggehaald.

Synoniem van: elektrolarynx, spraakversterker

Stenose

Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.

Synoniem van: strictuur, vernauwing

Stent

Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.

Synoniem van: endoprothese

Stereotactische bestraling

Een precieze manier van bestralen. Het is een hoge dosis bestraling precies op de plek van de kanker of uitzaaiing.

Stoelgang

Poepen.

Synoniem van: defecatie

Stoma

Een kunstmatige uitgang van urine (plas) of ontlasting (poep). Bijvoorbeeld als iemand niet meer kan plassen of poepen op de gewone manier.

Stoma-prolaps

Stukje van de darm komt via de stoma-opening naar buiten.

Stomabreuk

Littekenbreuk naast de stoma. Hierdoor wordt het gat om de stoma heen groter.

Synoniem van: parastomale hernia

Stomatitis

Ontsteking van het slijmvlies in de mond.

Synoniem van: mondslijmvliesontsteking

Strictuur

Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.

Synoniem van: stenose, vernauwing

Stroma

Bindweefsel dat zorgt voor stevigheid van een orgaan.

Strottenhoofd

Een orgaan in de hals, tussen de keel en de luchtpijp. Het is belangrijk om te kunnen praten en te kunnen ademhalen. En beschermt de luchtpijp.

Synoniem van: larynx

Strottenhoofdverwijdering

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, TLE, totale larynxextirpatie, verwijdering van het strottenhoofd

Stuitje

Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.

Synoniem van: os coccygis, staartbeen

Subglottis

Het gebied net onder de stembanden, in de luchtpijp.

Subpectoraal

Onder de grote borstspier.

Subserosa van de darm

Laag van de darmwand.

Supportive care

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: best supportive care, BSC

Supraclaviculair

Boven het sleutelbeen.

Suprapubische katheter

Een slangetje dat via de onderbuik in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak buiten het lichaam.

Suspect

Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.

SUVmax

Een maat voor de hoeveelheid radioactiviteit op een PET-scan.

Synchrone metastasen

Uitzaaiingen van kanker die er al zijn als de patiënt de diagnose krijgt.

Synechiae

Verklevingen.

Synoniem van: adhesie

Systeemtherapie

Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.

Synoniem van: systemische therapie

Systemische therapie

Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.

Synoniem van: systeemtherapie

Systolische bloeddruk

De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: bovendruk

TAMIS

Operatie waarbij de arts een tumor uit laatste deel van de dikke darm (endeldarm) weghaalt. Dit gebeurt via de anus.

Synoniem van: transanal minimally invasive surgery

Targeted therapy

Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.

Synoniem van: doelgerichte therapie

TEM

Operatie van de endeldarm via de anus. Bijvoorbeeld om goedaardige of kleine tumoren weg te halen.

Synoniem van: transanale endoscopische microchirurgie

Terminale ileum

Het laatste stukje van de dunne darm, voordat die overgaat in de dikke darm.

Testosteron

Mannelijk geslachtshormoon.

Thoraxfoto

Een röntgenfoto van de longen.

Synoniem van: longfoto

Thoraxscan

CT-scan van de borstkas. Met dit onderzoek zijn organen en weefsels in de borstkas heel precies te zien.

Synoniem van: CT-thorax

Thoraxwand

Wand van de borstkas. De wand bestaat uit de ribben, spieren, het borstbeen en de wervels.

Thyreoïdectomie

Operatie waarbij de arts de schildklier of een deel van de schildklier weghaalt.

Synoniem van: schildklieroperatie

TLE

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, strottenhoofdverwijdering, totale larynxextirpatie, verwijdering van het strottenhoofd

TME

Operatie waarbij de arts de endeldarm weghaalt waar de kanker zit. Ook het vetweefsel en de lymfeklieren eromheen worden weggehaald.

Synoniem van: totale mesorectale excisie

TNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: tumorclassificatie, tumorstadium

Tongbasis

Het achterste deel van de tong, waar de keel begint.

Tonsillen

Kleine organen die helemaal achter in de keel liggen. Ze zijn belangrijk voor de afweer, vooral bij kinderen.

Synoniem van: keelamandelen

Tonsillitis

Ontsteking van de keelamandelen.

Totale larynxextirpatie

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, strottenhoofdverwijdering, TLE, verwijdering van het strottenhoofd

Totale mesorectale excisie

Operatie waarbij de arts de endeldarm weghaalt waar de kanker zit. Ook het vetweefsel en de lymfeklieren eromheen worden weggehaald.

Synoniem van: TME

Totale remissie

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, complete respons, no evidence of disease, volledige tumorregressie

Toxiciteit

Schadelijke of giftige bijwerking van een medicijn of behandeling.

Tracer

Radioactieve vloeistof die kankercellen zichtbaar maakt. Bijvoorbeeld bij een PET-CT-scan.

Trachea

Bovenste deel van de luchtwegen, tussen het strottenhoofd en de longen. De luchtpijp is een buis waar lucht doorheen stroomt, van de keel naar de longen.

Synoniem van: luchtpijp

Tracheotomie

Behandeling waarbij de arts via de hals een opening maakt in de luchtpijp. Door deze ingreep komt er toch lucht in de luchtpijp als je niet kunt ademhalen. Je krijgt deze operatie bijvoorbeeld omdat iets de luchtpijp blokkeert, zoals een tumor.

Synoniem van: luchtpijpsnede

Transanale endoscopische microchirurgie

Operatie van de endeldarm via de anus. Bijvoorbeeld om goedaardige of kleine tumoren weg te halen.

Synoniem van: TEM

Transanal minimally invasive surgery

Operatie waarbij de arts een tumor uit laatste deel van de dikke darm (endeldarm) weghaalt. Dit gebeurt via de anus.

Synoniem van: TAMIS

TRG

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: regressiegraad, tumor regression grade

Trismus

De mond kan niet meer goed open. Eten, drinken en praten lukt daardoor niet goed. Dit kan komen door (de behandeling van) hoofd-halskanker, maar ook door een ontsteking.

Synoniem van: kaakklem

Trombo-embolische complicaties

Een bloedprop blokkeert een bloedvat. Daardoor ontstaan problemen.

Trombocytopenie

Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.

Synoniem van: trombopenie

Trombopenie

Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.

Synoniem van: trombocytopenie

Trombose

Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.

Synoniem van: vaatafsluiting

Tromboseprofylaxe

Medicijn om te voorkomen dat er bloedstolsels ontstaan. Een bloedstolsel kan een bloedvat verstoppen. Dan heeft iemand trombose.

Tuba

Eileider

Tubacarcinoom

Kanker die ontstaat in een eileider.

Synoniem van: eileiderkanker

Tubulair adenoom

Een poliep op een steeltje in de darm. De poliep kan kwaadaardig (kanker) worden.

Tumor

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: gezwel, knobbeltje, neoplasie

Tumorbed

De plek waar de tumor zat, voor de operatie.

Tumorclassificatie

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: TNM, tumorstadium

Tumor deposits

Losse hoopjes tumorcellen.

Tumor flare

De ziekte wordt tijdelijk erger.

Tumorgraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, gradering, histologische differentiatiegraad

Tumorload

Maat voor het aantal uitzaaiingen. Bij een lage tumorload zijn er weinig, kleine uitzaaiingen. Bij een hoge tumorload zijn er veel en grote uitzaaiingen.

Tumormarker

Soms kan de arts het bloed onderzoeken om te zien of er kanker is. Dat komt omdat sommige tumoren een stofje aanmaken, dat in het bloed komt. Die stof heet een tumormarker of tumormerkstof.

Tumor regression grade

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: regressiegraad, TRG

Tumorstadium

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: TNM, tumorclassificatie

Tumorvrije marge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: chirurgische marge, resectiemarge

Tweede mening

Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.

Synoniem van: second opinion

Uitdroging

Te weinig vocht in het lichaam.

Synoniem van: dehydratie

Uitgezaaid

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: gemetastaseerd, metastase, uitzaaiing

Uitzaaiing

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: gemetastaseerd, metastase, uitgezaaid

Uitzaaiingen op afstand

Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: afstandsmetastasen

Ulceratie

Er zitten een of meer zweren, bijvoorbeeld op de huid, in de maag of in de darm.

Ultravist

Contrastmiddel bij röntgenonderzoek. Daarmee zijn bepaalde delen van het lichaam beter zichtbaar.

Unifocaal

Iets zit op 1 plek. Bijvoorbeeld: de kanker zit op 1 plek.

Urinekatheter

Een slangetje dat via de plasbuis in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak.

Synoniem van: blaaskatheter

Urineren

Plassen.

Synoniem van: mictie

Urineweginfectie

Een infectie van de urinewegen. Bijvoorbeeld van de blaas, de plasbuis of het nierbekken.

Synoniem van: UWI

Uterus

Baarmoeder.

Synoniem van: corpus uteri

Uteruscarcinoom

Kanker in de baarmoeder. De kanker ontstaat meestal in het baarmoederslijmvlies, maar kan ook in de spierlaag ontstaan.

Synoniem van: baarmoederkanker, corpuscarcinoom, endometriumcarcinoom

Uterusextirpatie

Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.

Synoniem van: baarmoederverwijdering, hysterectomie

Uvula

Deel van het zachte gehemelte. Bij een open mond zie je dit achteraan hangen, net boven de tong.

Synoniem van: huig

UWI

Een infectie van de urinewegen. Bijvoorbeeld van de blaas, de plasbuis of het nierbekken.

Synoniem van: urineweginfectie

Vaatafsluiting

Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.

Synoniem van: trombose

Vaatocclusie

Een bloedvat is afgesloten. Het bloed kan dan niet meer goed doorstromen.

Vaattekening

Vlak onder de huid zitten bloedvaatjes die wijder zijn geworden.

Vallecula epiglottica

Ruimte achter in de mond. Tussen het strotklepje en de tong.

Variant van onzekere klinische betekenis

Een afwijking in een gen. Het is niet duidelijk wat de gevolgen van de afwijking zijn.

Vascularisatie

Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.

Synoniem van: doorbloeding

Vena

Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.

Synoniem van: ader, vene

Vene

Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.

Synoniem van: ader, vena

Verdacht

Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.

Vergrote lymfeklier

De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.

Synoniem van: lymfadenopathie

Verhoogde bloedingsneiging

Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.

Synoniem van: hemorragische diathese

Verhoogde spierspanning

De spanning in de spieren is (te) hoog.

Synoniem van: hypertonie

Vernauwing

Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.

Synoniem van: stenose, strictuur

Verpleegkundige

Iemand die voor zieke mensen zorgt.

Synoniem van: VPK

Verpleegkundig specialist

Een verpleegkundige met extra kennis en taken. Hij of zij is gespecialiseerd in een bepaalde ziekte en neemt sommige taken over van de arts.

Verruceus carcinoom

Kanker die ontstaat in de huidcellen. De tumor lijkt op een wratje. Een verruceus carcinoom komt onder andere voor in de mondholte of het strottenhoofd.

Verstopping

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: constipatie, obstipatie

Vertraagde maaglediging

De maag leegt langzamer dan normaal. Dat komt omdat de spieren in de maagwand niet goed werken.

Synoniem van: gastroparese

Vervroegde overgang

Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.

Synoniem van: premature menopauze

Verwijdering van het strottenhoofd

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, strottenhoofdverwijdering, TLE, totale larynxextirpatie

Vestibulum nasi

Het voorste deel van de binnenkant van de neus, direct achter de neusgaten.

Vetnecrose

Een bultje dat ontstaat als vetweefsel afsterft. Bijvoorbeeld na een operatie. Het kan geen kwaad en doet meestal geen pijn.

Synoniem van: liponecrose

Villeus adenoom

Een vlakke poliep in de darm. De poliep kan kwaadaardig (kanker) worden.

Vocht achter de longen

Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.

Synoniem van: pleuravocht

Vochtretentie

Het lichaam houdt te veel vocht vast.

Volledige tumorregressie

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, complete respons, no evidence of disease, totale remissie

Voorgeschiedenis

De geschiedenis van de patiënt. Vooral welke ziektes iemand heeft gehad.

Synoniem van: anamnese, ziektegeschiedenis

VPK

Iemand die voor zieke mensen zorgt.

Synoniem van: verpleegkundige

Vriescoupe

Plakje bevroren weefsel voor onderzoek onder de microscoop. De arts bevriest het weefsel om het direct te kunnen bekijken onder de microscoop.

Vrije lap

Bij een operatie haalt de arts weefsel weg. Soms is daarna een reconstructie nodig. Bij een reconstructie vervangt de arts weefsel dat is weggehaald tijdens een operatie door weefsel van een andere plek van het lichaam. Dat weefsel van een andere plek van het lichaam heet de vrije lap. ‘Vrij’ betekent dat het weefsel helemaal los is van de plek waar het eerst zat.

Waakzaam wachten

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, expectatief beleid, wait and see, watchful waiting

Wait and see

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, expectatief beleid, waakzaam wachten, watchful waiting

Watchful waiting

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, expectatief beleid, waakzaam wachten, wait and see

Waterbuik

Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.

Synoniem van: ascites, buikvocht

Weefselonderzoek

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologie, histologisch onderzoek

Weinig gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: graad 3, hooggradig, slecht gedifferentieerd

WES

Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.

Synoniem van: exoomsequencing, whole exome sequencing

Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst

Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.

Synoniem van: WGBO

WGBO

Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.

Synoniem van: Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst

Whole exome sequencing

Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.

Synoniem van: exoomsequencing, WES

WHO performance status

Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.

Synoniem van: WHO PS

WHO PS

Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.

Synoniem van: WHO performance status

Wondvochtophoping

Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.

Synoniem van: seroom

Xerostomie

Een droge mond.

YcTNM

Een score die iets zegt over het stadium van de kanker ná een voorbehandeling (vaak chemotherapie), maar vóór de operatie.

YpTNM

Een score die iets zegt over het stadium van de kanker na een voorbehandeling en na een operatie. Meestal is het een voorbehandeling met chemotherapie.

Zaadbalverwijdering

Een operatie waarbij de arts 1 of beide zaadballen verwijdert. Daarna maakt het lichaam veel minder of geen testosteron meer aan.

Synoniem van: orchidectomie

Zenuwschade

Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.

Synoniem van: neuropathie

Ziektegeschiedenis

De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.

Synoniem van: anamnese, voorgeschiedenis

Ziekte van Crohn

Ontsteking van de darm. Meestal het laatste deel van de dunne darm of de dikke darm. De ziekte is chronisch. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.

Synoniem van: morbus Crohn

Ziektevrije overleving

Schatting van het aantal jaren dat een patiënt zal leven zonder dat de ziekte terugkomt.

Zorgbemiddelaar

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: casemanager, IZC'er, zorgcoördinator

Zorgcoördinator

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: casemanager, IZC'er, zorgbemiddelaar

Zorgpad

De beschrijving van welke zorg iemand krijgt, en van wie. Voor elke ziekte is het zorgpad anders.

Synoniem van: klinische pad

Zorgtraject

Alle stappen die een patiënt doorloopt bij een ziekte: onderzoeken, diagnose, behandeling en de nacontrole.

Zwakte

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: asthenie, krachtsvermindering

Colofon

Met medewerking van:

illustratie-arts-man

Dr. Koos van der Hoeven

Internist-oncoloog

illustratie-arts-vrouw

Dr. Emily Postma

Fellow surgical oncology (oncologische chirurgie), St. Antonius Ziekenhuis

illustratie-arts-man

Dr. Manuel Tjin-A-Ton

Medisch oncoloog, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

illustratie-arts-man

Dr. Burhan Hussain

Radioloog, Rivas Zorggroep

Oncomid logo beeldmerk

Oncomid

Gemaakt door de redactie van kanker.nl

Laatste update: juli 2024