Oorzaken en risicofactoren van baarmoederkanker

Er is niet één oorzaak van baarmoederkanker. Wel zijn er risicofactoren die de kans op baarmoederkanker groter maken. De belangrijkste risicofactor is jarenlang veel oestrogeen hebben.

Lees op deze pagina over:

• Veel oestrogeen en de kans op baarmoederkanker
• Verdikt baarmoederslijmvlies (endometriumhyperplasie)
• Oorzaken van te veel oestrogeen
• Is baarmoederkanker erfelijk?

Veel oestrogeen en de kans op baarmoederkanker

Oestrogeen speelt een rol in de menstruatiecyclus. Het is een hormoon dat zorgt voor de groei van het baarmoederslijmvlies. Zo bereidt het baarmoederslijmvlies zich voor op de innesteling van een embryo.

Elke 4 weken is er een eicel rijp. Is er geen bevruchting van die eicel, dan breekt het hormoon progesteron het opgebouwde baarmoederslijmvlies weer af. Het opgebouwde slijmvlies verlaat dan, samen met wat bloed, de baarmoeder via de vagina. Dit is de menstruatie.

Verdikt baarmoederslijmvlies (endometriumhyperplasie)

Sommige vrouwen hebben jarenlang relatief veel oestrogeen ten opzichte van progestageen. Hierdoor kan het baarmoederslijmvlies overactief worden. Het groeit dan veel harder dan de bedoeling is en wordt langzaam dikker. Dit heet endometriumhyperplasie.

Het meest voorkomende symptoom van endometriumhyperplasie is abnormaal bloedverlies uit de baarmoeder.

Afwijkende cellen in het baarmoederslijmvlies

Bij sommige vrouwen met endometriumhyperplasie ontstaan afwijkende cellen in het baarmoederslijmvlies. Dit kan een voorstadium van baarmoederkanker zijn.

Lees meer over het voorstadium van baarmoederkanker (EIN).

Oorzaken van te veel oestrogeen

Jarenlang veel oestrogeen hebben ten opzichte van progestageen kan verschillende oorzaken hebben:

• pas laat in de overgang komen en/of al op jonge leeftijd ongesteld worden
• overgewicht hebben
• nooit zwanger geweest
• lange tijd hormoonpreparaten gebruiken met alleen oestrogenen
• lange tijd tamoxifen gebruiken

Het oestrogeen in het bloed neemt ook toe bij:

• een granulosaceltumor
• het Polycysteus Ovarium Syndroom

Late overgang en/of vroege menstruatie

Hoe vaker je menstrueert, hoe vaker er perioden zijn waarin je veel oestrogeen in je bloed hebt. Daarom hebben vrouwen die al vroeg ongesteld worden (voor hun 12e) een groter risico op baarmoederkanker. Ook vrouwen die laat in de overgang komen, hebben een verhoogd risico. Laat betekent hier: later dan 51 jaar. Dat is de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen hun laatste menstruatie hebben.

Vrouwen die bijna nooit menstrueren of met meer dan 6 weken tussen de menstruaties hebben ook een hoger risico op baarmoedermoederkanker. Omdat deze vrouwen geen eisprong hebben, hebben ze relatief veel oestrogeen ten opzichte van progestageen.

Overgewicht

Door overgewicht neemt het risico op baarmoederkanker toe. Je hebt overgewicht bij een BMI hoger dan 25:

• Vrouwen met overgewicht (BMI 25 tot 29.9) hebben 2 keer zo vaak baarmoederkanker als vrouwen met een gezond gewicht.
• Vrouwen met obesitas (BMI hoger dan 30) hebben 3 keer zo vaak baarmoederkanker als vrouwen met een gezond gewicht.

Het risico om baarmoederkanker te krijgen door overgewicht neemt vooral rond en na de overgang toe. In het vetweefsel in de buik wordt dan namelijk oestrogeen gemaakt. Hoe meer vetweefsel, hoe meer oestrogeen wordt aangemaakt en dus ook hoe hoger het risico op baarmoederkanker.

Wat kun je zelf doen?

Heb je overgewicht, probeer dan op een gezonde manier af te vallen tot een gezond gewicht (BMI onder de 25). Een diëtist kan je hierbij helpen.

Misschien kun je meedoen aan een leefstijl-programma. Dan krijg je twee jaar lang hulp van specialisten. Zoals een leefstijlcoach, diëtist, fysiotherapeut of oefentherapeut. Vraag dit na bij je huisarts.

Nooit zwanger geweest

Vrouwen die nooit zwanger zijn geweest, hebben meer risico op baarmoederkanker dan vrouwen die wel zwanger zijn geweest. Tijdens een zwangerschap maken de eierstokken namelijk weinig oestrogeen aan en rijpt het baarmoederslijmvlies uit onder invloed van progesteron.

Lange tijd hormoonpreparaten gebruiken met oestrogenen

Sommige vrouwen gebruiken medicijnen om minder last te hebben van overgangsklachten, bijvoorbeeld hormoonpillen. In deze medicijnen zit oestrogeen en soms ook progesteron

De kans op baarmoederkanker neemt geleidelijk toe als je na de overgang lang hormonen gebruikt, vooral medicijnen met alleen oestrogeen. Lang is langer dan 5 jaar.

Belangrijk: overleg met je behandelaar of je de juiste hormoonpillen gebruikt. Daarbij is het goed om te weten dat ook natuurlijke en alternatieve behandelingen van overgangsklachten vaak oestrogenen bevatten.

Lange tijd tamoxifen gebruiken

Tamoxifen is een medicijn tegen borstkanker. Het remt de groei van borstkankercellen bij hormoongevoelige borstkanker. Tamoxifen wordt soms ook gebruikt als onderdeel van vruchtbaarheidsbehandelingen. Vrouwen die lange tijd (vooral 5 jaar of langer) tamoxifen gebruiken, hebben een iets grotere kans op baarmoederkanker (minder dan 1%). Tamoxifen stimuleert namelijk de groei van het baarmoederslijmvlies.

Een granulosaceltumor

Een zeldzame vorm van eierstokkanker is de granulosaceltumor. Deze tumor maakt vaak vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogenen) aan. Soms maakt de tumor te veel oestrogeen. Dan kan het baarmoederslijmvlies uiteindelijk veranderen van overactief slijmvlies in baarmoederkanker.

Polycysteus Ovarium Syndroom

Vrouwen met het Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) hebben een grotere kans op baarmoederkanker. Vrouwen met dit syndroom maken wel oestrogenen aan, maar geen progesteron. Lees op Thuisarts.nl meer over PCOS.

Is baarmoederkanker erfelijk?

Ongeveer 3 op de 100 vrouwen met baarmoederkanker (3%) krijgt baarmoederkanker door een erfelijke aanleg. Bij vrouwen met baarmoederkanker die ouder zijn dan 70 jaar gaat het om 6 op de 100 vrouwen (6%).

Na de operatie onderzoekt een patholoog het tumorweefsel. Soms vindt de patholoog daarin aanwijzingen dat het misschien een erfelijke baarmoederkanker is. Dan verwijst de gynaecoloog-oncoloog je naar een klinisch geneticus. Die geeft je uitleg over erfelijke baarmoederkanker. En kan ook een bloedtest afnemen. Met de uitslag van die bloedtest wordt duidelijk of het inderdaad om erfelijke baarmoederkanker gaat.

Bij erfelijke baarmoederkanker gaat het om vrouwen met het Lynch-syndroom. Zij hebben een verhoogd risico op baarmoederkanker (40%-50%). Ook hebben ze meer kans op darmkanker en een paar andere vormen van kanker. Daarom krijgen ze adviezen voor screening op (darm)kanker. Ook hun familieleden kunnen zich laten testen, als zij dat willen.